Het is onderdeel van de zogeheten Russische hybride oorlogsvoering. ”Omdat Europa niet weet waartoe deze satellieten in staat zijn, weet Rusland hiermee angst te zaaien.”
Wat doet Rusland precies?
Anders dan bij drones is bij satellieten wel te bewijzen dat ze Russisch zijn. Het lijkt erop dat Russische en Europese satellieten niet per ongeluk zo dicht bij elkaar in de buurt komen. Marco Langbroek doet onderzoek naar satellieten aan de TU Delft en ziet dat deze Russische satellieten een duidelijk patroon volgen. ”Wat je ziet is dat een Russische satelliet een Europese zo’n drie maanden blijft volgen. Daarna gaat die door naar de volgende en doet daar vervolgens hetzelfde.”
Wat deze Russische satellieten bij Europese satellieten exact doen is onduidelijk, maar alleen al dat ze iets lijken te doen, baart Europese landen zorgen. Satellieten zijn erg belangrijk voor de communicatie op aarde. Ze zorgen er onder meer voor dat we kunnen bellen en dat we via GPS kunnen navigeren. Maar satellieten worden ook ingezet voor militaire communicatie.
En precies in die communicatie lijkt het Kremlin erg geïnteresseerd. ”Alle satellieten die worden bespioneerd, hebben één ding gemeen. Ze worden allemaal gebruikt voor dataverkeer. Het lijkt erop dat ze iets doen met het monitoren of aftappen van dat dataverkeer. Maar wat ze exact doen, lijkt Europa niet te weten”, vertelt Langbroek.
Ruimte al langer podium van Russische spionage
Spionage met satellieten is niet nieuw. Europa beschuldigt Rusland al jaren van spionage in de ruimte. Al lijkt er wel iets te zijn veranderd, zegt satelliet- en defensie-expert Bert Meijvogel: “Sinds de oorlog in Oekraïne zien we het steeds vaker gebeuren. Daarnaast lijkt het of Europese satellieten ook voor een langere tijd worden achtervolgd.”
Zorgelijk, volgens Meijvogel, maar dat is niet waar Europa zich hoofdzakelijk druk om maakt. Russische satellieten komen ook dichterbij. “In sommige gevallen tot enkele honderden meters. Ongekend dichtbij voor de ruimte en tegen internationale afspraken.”
Hoe dichterbij, hoe gevaarlijker
Juist omdat deze Russische satellieten steeds dichterbij komen, maakt Europa zich erger zorgen dan ooit. Hoewel het onduidelijk is waartoe Russische satellieten allemaal in staat zijn, is wel duidelijk dat hoe dichter ze in de buurt komen, hoe gevaarlijker ze worden.
Wanneer een Russische satelliet dicht genoeg bij een Europese satelliet vliegt, kan deze in dezelfde frequentie terechtkomen. Hierdoor kan het signaal tussen de satelliet en de aarde verstoord worden. Een kwalijke zaak, volgens Meijvogel. “Wanneer het signaal wordt verstoord, kan de communicatie met de satelliet onderbroken worden. Hierdoor kunnen belangrijke communicatiesystemen uitvallen en kan de besturing van de satelliet wegvallen. Iets wat je absoluut niet wilt.”
Maar de verbinding kan niet alleen worden verstoord of verbroken, deze kan in het ergste geval ook worden overgenomen. En als zoiets zou gebeuren, zou dat niet voor het eerst zijn. In 2024 werd plots Russische propaganda uitgezonden op de Nederlandse zender BabyTV. Na onderzoek bleek de oorzaak een Russische cyberaanval op een Europese satelliet, waarbij het signaal werd gekaapt.
En daarnaast heb je ook nog het botsingsgevaar. Satellieten vliegen met enorme snelheden om de aarde. Wanneer satellieten zo dicht langs elkaar bewegen, kunnen deze met elkaar in botsing komen. Zo’n botsing kan volgens Meijvogel grote gevolgen hebben. “Het levert veel ruimtepuin op, iets wat een gevaar kan vormen voor andere satellieten. Als zo’n stuk puin in aanraking komt met een andere satelliet, kan deze ook beschadigd raken.”
Dus zijn de Europese zorgen niet onterecht. De Duitse minister van Defensie liet zich vorige maand nog hard uit over de Russische praktijken in de ruimte: “De Russische acties, met name in de ruimte, vormen een fundamentele bedreiging voor ons allemaal. Een bedreiging die we niet langer kunnen negeren.”
En ook Nederland maakt zich zorgen. Daarom investeert het flink in de ruimte en krijgt het eigen satellieten om minder afhankelijk te zijn van Europa.
Wat wil Rusland hiermee bereiken?
Alhoewel het erg onduidelijk is of Rusland daadwerkelijk geheime informatie steelt via spionage satellieten, bereikt het in elke situatie exact wat het wil. Volgens Langbroek is alleen al het ontregelen van Europa in de ruimte precies wat Rusland wil.
“Rusland is uit op onrust. Het bespioneren van satellieten is een vorm van de Russische hybride oorlogsvoering. Omdat Europa niet weet wat deze Russische satellieten exact doen, weet Rusland hiermee angst te zaaien en dat is precies wat het Kremlin wil.”