De bereidheid onder Europese landen om immigranten onderling te gaan verdelen is minimaal. Dat blijkt uit de door de Europese Commissie gepresenteerde eerste rapportage over het Migratiepact, dat komend jaar juni ingaat en een aanscherping van het migratiebeleid betekent.

Het verdeelsysteem, bedoeld om aankomstlanden als Italië en Griekenland te ontlasten, is een belangrijk onderdeel van de aangescherpte Europese migratieaanpak. Maar nu de invoering van die aanpak steeds dichterbij komt, wil bijna niemand de gezochte opvangplekken toezeggen.

Veel regeringen zeggen zélf al onder grote migratiedruk te staan. Daar gaat de Europese Commissie nu gedeeltelijk in mee: de presentatie die Eurocommissaris Magnus Brunner dinsdag gaf over de voortgang van het pact zat vol tegemoetkomingen en uitzonderingen voor koppige lidstaten, in een poging de steun voor het Europese Migratiepact overeind te houden.

Tegelijk stelde Brunner tevreden vast dat het aantal irreguliere aankomsten terugloopt: afgelopen jaar met 35 procent. Volgens de Eurocommissaris is dat te danken aan effectieve migratiedeals. Maar de aantallen gaan wat hem betreft nog veel verder omlaag. „We nemen de regie terug”, zei Brunner.

Snellere beoordeling

Wie in Europa arriveert, wordt in het nieuwe systeem sneller beoordeeld en toegelaten of teruggestuurd – dat is althans de bedoeling. In ruil voor de grote rol die de aankomstlanden op zich nemen, zouden zij bij overbelasting tienduizenden migranten kunnen doorsturen naar andere EU-landen. Maar voor wie gold dit, en wie zou de opvang doen? Dit was Brunners taak.

Die taak bleek behoorlijk ondankbaar. Veel lidstaten die in beeld zijn om de aankomstlanden te ontlasten, hebben er geen enkele behoefte aan solidair te zijn, lieten ze aan Brunner weten. Zij vangen zelf al genoeg migranten op, vinden ze, of ze ervaren verzet onder hun bevolking.

Bovendien klagen veel bestemmingslanden voor migranten, veelal in Noord-Europa, dat de Zuid-Europese aankomstlanden toestaan dat mensen naar elders in de EU doorreizen. Dat druist in tegen de Dublinverordening – de afspraak dat een migrant de asielprocedure doorloopt in het land waar diegene als eerste geregistreerd is. In de praktijk wordt die regel amper gehandhaafd. Zolang dit gebeurt, is de bereidheid om migranten op te nemen nihil.

Geste

Brunners oplossing is een tweedelige geste. Een aantal landen krijgt een uitzondering op zijn solidariteitsmechanisme, geheel of gedeeltelijk. Dit geldt onder meer voor Polen en Oostenrijk, vanwege de opgevangen asielzoekers en Oekraïners in de afgelopen jaren en de herhaaldelijke pogingen van Rusland en Wit-Rusland om migranten over de Poolse grens te sturen.

In andere landen – waaronder Nederland, Duitsland, België en Frankrijk – bestaat volgens de Commissie een ‘risico op migratiedruk’, maar deze landen gaan zoals het er nu naar uitziet wel meedraaien in het systeem. In dat systeem kunnen landen migranten overnemen, maar ook hun aandeel afkopen (voor 20.000 euro per migrant) of hulpgoederen of grenswachten sturen richting Zuid-Europa. Het demissionaire kabinet heeft al gezegd dat het kiest voor afkopen in plaats van opvangen. Om hoeveel mensen of hoeveel geld het per land gaat, is niet openbaar: dat deel van de rapportage is geheim.

Deze landen zullen echter vooral gelukkig zijn met de andere toezegging van Brunner. Als er sprake is van ‘systemische tekortkomingen’ bij de lidstaten die vragen om hulp bij de opvang, zo staat in het rapport, hoeven de bijdragende landen hun verplichtingen niet na te komen.

Anders gezegd: Nederland of Duitsland kan wijzen op de gebrekkige naleving van de Dublinverordening in Italië of Griekenland als een van die landen wegens overbelasting aanklopt bij de Commissie. „Het is niet zo dat ze ’s ochtends wakker worden en dat zelf kunnen beslissen”, verduidelijkt een EU-ambtenaar. „De Commissie moet dat onderzoeken en vaststellen.”

Of ook de Zuid-Europese landen gerustgesteld zijn, is de vraag. Griekenland, Cyprus, Italië en Spanje worden door de Commissie erkend als de landen met de hoogste migratiedruk. Dit viertal mag zich straks melden als ze de aantallen niet aan zeggen te kunnen. Maar of er dan ook voldoende regeringen klaarstaan om extra opvangplekken beschikbaar te stellen, is onduidelijk.

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.