Op Whitechapel Road in Londen vind je belwinkels, een Turkse kapper, chicken shops, kebabzaken en vapewinkels. Ze huizen in statige Victoriaanse panden en hebben felgekleurde, kunststof gevelborden met de naam van de winkel in vette letters. De reclames met foto’s van kapsels, maaltijden of vapes maken het straatbeeld nóg drukker.
Het ‘YOOKAY AESTHETICS’ dat sinds begin dit jaar in de lucht is, plaatst foto’s van dit soort plekken. Yookay aesthetics is een term geworden voor veranderingen in het Britse straatbeeld door immigratie en multiculturalisme, waarbij ‘Yookay’ moet verwijzen naar hoe ‘UK’ (United Kingdom) klinkt in het van veel Britten met een migratieachtergrond.
Het account plaatst onder meer foto’s van uithangborden met Arabische teksten in plaats van of naast Engelse teksten, van vrouwen in boerka in Britse straten. Het is ook een memepagina waarop mensen met een niet-westerse of Oost-Europese migratie-achtergrond in een kwaad daglicht worden geplaatst. Zo herplaatst het account TikToks-straatinterviews met jongeren met migratieachtergrond die een verkeerd antwoord geven op vragen als „Wat is de hoofdstad van Portugal?”. Een man in een zwarte jas is volgens het bijschrift een Albanees met een outfit van 2.000 pond die een uitkering gaat aanvragen.
In de bio van het X-account staat: „Berichten zijn geen impliciete waardeoordelen”. Maar in een waarin de anonieme beheerder van het account diens gedachten over Yookay aesthetics uiteenzet, noemt hij die „vervreemdend”. Een kebabzaak in een Victoriaans pand is „esthetisch verwarrend”.„Dat gevoel wordt nog versterkt als de esthetiek in kwestie als lelijk of onaantrekkelijk wordt ervaren. Dubbel zo sterk zelfs als daar het gevoel van verlies bij komt: de gewaarwording dat het vertrouwde beeld van ‘thuis’ en ‘plaats’ is omgevormd tot iets wat opvallend vreemd aandoet.”
Mars in Londen
Het X-account lijkt te passen in een jaar waarin protest tegen migratie in het VK een kookpunt heeft bereikt. Het afgelopen jaar, het eerste jaar van de regering van premier Keir Starmer (Labour), heeft een recordaantal van meer dan 111.000 mensen asiel aangevraagd in het VK. Afgelopen zomer waren er door het hele land protesten bij hotels waar asielzoekers worden opgevangen. In september deden 100.000 mensen mee aan een antimigratiemars in Londen, veel meer dan verwacht.
Nog steeds vinden regelmatig lokale protesten tegen immigratie plaats. Ook op Whitechapel Road stond afgelopen maand een demonstratie gepland, maar die heeft de politie verboden uit vrees voor „ernstige verstoring van de openbare orde”.
In de zomer begon tevens het ‘vlaggenprotest’: door het hele land hingen mensen Britse en Engelse vlaggen op. De vlaggenhangers zeiden dat te doen uit trots op hun land, maar voor velen was het duidelijk óók een uiting van verzet tegen immigratie. Veel vlaggen hangen er nog steeds, wapperend in de herfstwind.
Het Britse conservatieve maandblad The Critic gebruikte het begrip Yookay aesthetics dat de multiculturele samenleving is mislukt. Het blad zegt dat „winkelstraten vol exotische winkels die Perzische tapijten, Marokkaanse kruiden of Franse delicatessen verkopen” een verrijking zouden zijn, maar komt die niet tegen. „In plaats daarvan krijgen we een onbegrijpelijk aantal vapeshops en Turkse kapperszaken waarvan de legaliteit twijfelachtig is.” Deze kritiek is al jaren te horen in het VK.
‘Gevaarlijke clichés’
Roger Griffin, emeritus hoogleraar moderne geschiedenis aan de Oxford Brookes University, ziet parallellen tussen het vlaggenprotest en de opkomst van de term Yookay aesthetics. Hij is gespecialiseerd in extreem-rechts en nationalisme. „Zowel het vlaggenprotest als Yookay Aesthetics draaien niet om partijpolitiek maar om cultuur. En beide zitten vol gevaarlijke clichés van nostalgie naar een niet-bestaand verleden.”
Griffin wijst op andere Britse winkelstraten, met minder invloed van migratie, maar „zonder enig leven, met gesloten winkels, alleen nog wedkantoren, gokhallen en liefdadigheidswinkels”. „Is dat dan wat die mensen willen? Ik woon vlakbij Cowley Road in Oxford en dat is een heel levendige straat, met restaurantjes uit bijna dertig verschillende landen. Sommige zien er prachtig uit en andere, ja, dat zijn meer tentjes. Maar die hebben hun eigen schoonheid en studenten komen graag in de kebabzaken.”
Een straat in de Schotse plaats Montrose.
Foto Merlin Daleman
Zoom in
Bewoners van de wijk Sparkbrook in Birmingham.
Foto Merlin Daleman
Zoom in
Kosmopolitisch versus plaatsgebonden
De Britse journalist David kijkt door een andere bril naar Yookay aesthetics. Goodhart is bekend door zijn anywheres/somewheres-theorie uit zijn boek The Road to Somewhere (2018). Anywheres zijn vaak , kosmopolitische mensen die zich identificeren aan de hand van hun prestaties. De somewheres zijn vaak praktisch opgeleid en meer plaatsgebonden. Zij zijn doorgaans sociaal conservatiever dan de anywheres.
„Bij de somewheres is een groter gedeelte van hun identiteit gevormd door hun omgeving, waardoor zij eerder ongemak ervaren als die sterk ”, zegt Goodhart. „De identiteit van de anywheres geeft hen een soort bescherming tegen die verandering. Zij kunnen in een ruige binnenstad gaan wonen en zich daar snel op hun gemak voelen of er zelfs enthousiast over zijn.”
Ook Goodhart ziet overeenkomsten tussen Yookay aesthetics en het vlaggenprotest. „ zijn een stille, of eigenlijke anonieme, opstand. En een soort spontane reactie op een té snelle culturele verandering.”
Het gaat volgens Goodhart niet alleen om de winkels, maar ook om bijvoorbeeld de taal. „Je kunt je voorstellen: je woont in een wijk waar vroeger de meeste mensen een beetje op jou leken, zeg 60 procent, en nu is dat nog maar 40 procent. Je hebt misschien helemaal niets tegen de nieuwe bewoners. Maar toch: hoe makkelijk is het nog om bij de bushalte met iemand te praten over wat je gisteravond allebei op tv zag?” Dat soort alledaagse, toevallige gesprekken die een plek prettig maken om te wonen, zegt Goodhart, vereisen dat de mensen om je heen dezelfde taal vloeiend spreken en de culturele verwijzingen begrijpen.
Hoogleraar Griffin noemt de beelden op X „gevaarlijk”. „Het maakt deel uit van een nostalgische mythe van zuiverheid en doet me denken aan hoe het Britse Rijk vroeger op school werd afgeschilderd als beschavende kracht. Ik moet gelijk denken aan een kebabzaak in Berlijn die een paar jaar geleden doelwit was van een terroristische .”
Reactie beheerder Geen protest, maar ,,documentatie”
NRC benaderde de beheerder van het ‘YOOKAY AESTHETICS’-account via X. Die gebruikt het pseudoniem ‘Drukpa Kunley’ en gaf aan zijn/haar echte niet te willen onthullen, maar beantwoordde wel een aantal vragen.
De beheerder beschouwt het account niet als een vorm van (antimigratie)protest, maar als documentatie. ,,De enige aanname die het account van je vraagt te accepteren, is dat ‘Yookay’ een wezenlijk ander land aanduidt. Veel voorstanders van immigratie zullen deze aanname misschien niet accepteren, dat is uiteraard hun prerogatief.”
Op de vraag of de beheerder denkt dat het account en Yookay aesthetics als fenomeen gevaarlijk kunnen zijn, was het antwoord: ,,Alle beelden die op het account gedeeld worden, zijn echt. Als commentatoren de beelden op de een of andere manier provocerend vinden, is dat een weerspiegeling van hun ervaring dat een aspect van de echte wereld op een bepaalde manier provocerend is. Ik denk niet dat je beelden van de echte wereld moet censureren alleen omdat mensen ze provocerend vinden.”
Volgens de beheerder is ,,de aard van verandering in Groot-Brittannië in de 21ste eeuw onvermijdelijk deels gebaseerd op ras.” Daardoor is het volgens hem/haar ook onvermijdelijk dat Yookay aesthetics ,,op de een of andere manier” met ras te maken heeft. ,,Ik denk niet dat het weergeven van elementen van die verandering racistisch is”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.