Hoe oud zijn je hersenen eigenlijk echt?
We tellen de jaren op onze kalender, maar intussen telt ons lichaam op een hele andere manier mee. Onderzoekers laten namelijk zien dat elk orgaan zijn eigen tempo van veroudering heeft, en dat geldt eveneens voor je brein. Sterker nog: de biologische leeftijd van je brein blijkt veel te zeggen over hoe gezond je bent, en zelfs over hoe lang je nog mag leven.
Wetenschappers van Stanford University ontdekten dat de leeftijd van je hersenen helemaal losstaat van je geboortedatum. Met een geavanceerde bloedtest, waarbij duizenden eiwitten worden geanalyseerd, konden ze inschatten hoe oud verschillende organen werkelijk zijn. En dat leverde, tja, opvallende verschillen op. Sommige mensen van ver in de vijftig bleken hersenen te hebben die functioneren als die van een veertiger, terwijl anderen er juist minder goed op vooruit waren gegaan. Zij leken vanbinnen bejaard, maar waren eigenlijk nog maar dertig.
Een ouder brein kent grote risico’s
De resultaten waren dus best confronterend. En alsof dat nog niet genoeg was voor sommigen, bleek ook dat deelnemers met een ouder brein drie keer meer kans hadden op dementie en bijna twee keer zoveel kans om vroegtijdig te overlijden als mensen met een jong brein. En dat terwijl ze op papier even oud waren.
Volgens de onderzoekers is het brein één van de meest bepalende organen voor onze algehele gezondheid. Wanneer de hersenen sneller slijten, versnelt vaak ook de veroudering van andere systemen zoals het hart of de nieren. Het is allemaal onlosmakelijk met elkaar verbonden. Andersom bleek een jong brein juist samen te gaan met een langere levensduur en een betere lichamelijke conditie.
Niet alle organen verouderen tegelijk
Je huid kan dus jong ogen, terwijl je hart al lange tijd tekenen van slijtage vertoont. Of andersom: iemand die er ouder uitziet, kan intern verrassend vitaal zijn. Dat komt omdat elk orgaan zijn eigen biologische klok heeft die wordt beïnvloed door erfelijkheid, stress, leefstijl en omgevingsfactoren.
Bij de Stanford-test bleek vooral leefstijl een doorslaggevende rol te spelen. Wie genoeg bewoog, goed sliep en weinig stress had, scoorde jonger – ongeacht leeftijd of gewicht. Goed om te onthouden!
Wetenschappers kunnen je hersenleeftijd nu zien
Nu wordt het pas echt interessant. Namelijk, een tweede onderzoek, van Duke University en de Universiteit van Otago, laat zien dat ook bestaande MRI-scans veel meer informatie bevatten dan we altijd hebben gedacht. Door een slim algoritme – in abracadabra: DunedinPACNI – te gebruiken, konden de onderzoekers op standaard ziekenhuisbeelden zien hoe snel het brein veroudert.
Die methode maak het nu mogelijk om subtiele veranderingen te herkennen nog vóórdat iemand klachten krijgt. In de toekomst kan dit helpen om hersenziekten als Alzheimer of cognitieve achteruitgang op te sporten, of om te zien of behandelingen effect hebben.
Misschien denk je: ‘Waarom zou ik willen weten of mijn brein sneller veroudert, als er toch geen medicijn tegen Alzheimer is?’ Toch is die kennis echt waardevol, juist omdat je er wél iets mee kunt doen. Door eerder in te grijpen met gezonde gewoontes kun je hersenveroudering vertragen – en dat is op dit moment de krachtigste ‘behandeling’ die er is.
Kun je zelf iets doen aan hersenveroudering?
Ja, dat kan dus. Je genen spelen een rol, maar de manier waarop je leeft is minstens zo belangrijk. Onderzoek van onder meer het Erasmus MC laat zien dat mensen die regelmatig bewegen, goed slapen en mentaal actief blijven, hun hersenen jonger houden dan hun leeftijd doet vermoeden.
Nog even een paar bewezen ‘verjongers’ voor je brein op een rijtje gezet:
- Beweeg dagelijks: beweging zorgt voor meer doorbloeding en stimuleert nieuwe hersencellen.
- Slaap voldoende: tijdens diepe slaap ‘spoelen’ afvalstoffen uit de hersenen.
- Eet slim: omega-3 vetzuren, bessen en groene groenten houden je hersencellen veerkrachtig.
- Blijf leren: nieuwe prikkels – van een creatieve cursus tot een vreemde taal – houden je hersenen flexibel.
Een jong brein is geen toeval
De onderzoeken uit Stanford en Duke tonen iets belangrijks: veroudering is geen vaststaand gegeven. Je kunt de biologische leeftijd van je brein beïnvloeden, soms meer dan je denkt. In de toekomst kunnen bloedtesten en hersenscans helpen om precies te zien wie risico loopt – maar de basis ligt nog altijd bij leefstijl.
Wie goed slaapt, beweegt, gezond eet en zichzelf blijft uitdagen, houdt zijn brein niet alleen jonger, maar ook veerkrachtiger. Leeftijd is dan slechts een getal – ook in je hoofd.