Oppeppende muziek, een man in thermoshirt die aan het gewichtheffen is en vervolgens rennend te zien is op een loopband. Wie op LinkedIn scrolt, denkt bij het zien van de beelden niet direct aan een politicus. Tot hij intens de camera inkijkt en zegt: „Ik schrijf een rapport over regulatory fitness: hoe kunnen we de bureaucratische rompslomp voor bedrijven verminderen.”
Aan het woord is de Zweedse Jörgen Warborn, als liberaal-conservatieve Europarlementariër rapporteur voor de Europese Volkspartij (EVP) op het antiwegkijkwet-dossier. Hij benadrukt: „Ik sta voor het : voor elke euro die bedrijven meer spenderen door wetgeving, trek je er twee af. Het is als met calorieën: je moet er meer verbranden dan je tot je neemt.”
Zijn dereguleringspositie is duidelijk, tekenend voor het verrechtste politieke klimaat in Brussel. Het staat haaks op de visie van Europarlementariër Lara Wolters (GroenLinks-PvdA), tijdens Commissie Von der Leyen-I hoofdverantwoordelijk voor het zogeheten CSDDD-dossier (Corporate Sustainability Due Diligence Directive). „Gaan we voor een eerlijk en duurzaam continent, of kappen we daarmee vanuit de idee ‘eigen economie en eigen volk eerst’?”, vraagt ze zich af.
Ze legde in oktober, na vijf jaar nauwe betrokkenheid, haar rol als schaduwrapporteur op het dossier neer, nadat centrumpartijen in het Parlement een akkoord hadden bereikt over aanpassingen van de Europese wet verantwoord ondernemen. Onder meer de aansprakelijkheidsbepalingen – en daarmee de minimumboete van 5 procent op de jaaromzet – voor bedrijven zonder schone toeleveringsketen worden geschrapt. Ook moet het midden- en kleinbedrijf zoveel mogelijk worden ontzien.
Toch werd het aangepaste wetsvoorstel bij een anonieme stemming in Straatsburg in oktober weggestemd. Donderdag stemt het Europees Parlement tijdens een spoedprocedure opnieuw over de antiwegkijkwet.
De christendemocraten willen alles terugdraaien
Lara Wolters
Europarlementariër GroenLinks-PvdA, ex-schaduwrapporteur
„Maandenlang heb ik geprobeerd het gesprek aan te gaan. Maar er is op geen enkele manier een compromis met ons gezocht”, blikt Wolters terug. „De afgezwakte koers is een pure vernietiging van het originele ontwerp, aangemoedigd door radicaalrechts. De christendemocraten willen alles terugdraaien: als daar een progressieve handtekening onder kan: ‘prima’. Moet het over radicaal-rechts: ‘ook goed’.”
Een van meest belobbyde dossiers
De antiwegkijkregelgeving is al jaren een van de meest zwaarbevochten en belobbyde dossiers in de Brusselse wandelgangen. De wet – een Nederlands initiatief met het instorten van kledingfabriek Rana Plaza in Bangladesh, waarbij in 2013 meer dan elfhonderd mensen om het leven kwamen, nog vers in het geheugen – moest grote bedrijven verplichten scherp naar hun toeleveringsketens te kijken. Mét serieus onderzoek. Om uit te sluiten dat zij indirect verantwoordelijk zijn voor slavernij, kinderarbeid, vervuiling of schade aan ecosystemen (nee tegen ontbossing en excessief watergebruik).
In april 2013 kwamen meer dan 1.100 mensen om het leven toen het Rana Plaza-gebouw instortte in Bangladesh. Het was een onveilig fabrieksgebouw waar arbeiders kleding maakten voor westerse retailers.
Corbis via Getty Images
Zoom in
Maar hoewel na nachtenlang onderhandelen een ‘historisch akkoord’ werd bereikt in 2023, ligt de wet twee jaar later op het hakblok. De sociaaldemocraten hebben al flink wat water bij de wijn gedaan. Volgens het laatste voorstel moet de wet, die in 2027 van kracht moet gaan, gefaseerd gaan gelden voor ‘alleen de allergrootste bedrijven’. Dat begint met 5.000 werknemers en een omzet van 1,5 miljard euro. In eerdere ontwerpen ging het om bedrijven met meer dan 1.000 en zelfs 500 werknemers (en een omzet van 150 miljoen euro).
Ook hoeven bedrijven niet verder te kijken dan de ‘eerste schakel’ in de waardeketen, en dus niet langer uitgebreid onderzoek doen in de hele toeleveringsketen. In plaats van een jaarlijks onderzoek, volstaat het dat bedrijven elke vijf jaar met een rapportage op de proppen komen. De verplichting om de relatie met tekortschietende leveranciers te verbreken is geschrapt.
Omnibus na omnibus
Het verwateren van de regelgeving past in de dereguleringsdrift van Commissie-Von der Leyen-II: het ‘industrie-argument’ krijgt steeds meer de overhand op klimaatbeleid. Al anderhalf jaar regent het omnibus na omnibus – waarin onder het mom van gewenste versimpelingen wetsvoorstellen worden samengevoegd en vereenvoudigd. Van de zes zogeheten omnibuspakketten valt de ‘CS-triple-D’ – zoals de antiwegkijkwet in de wandelgangen ook wel wordt genoemd – onder het eerste omnibusvoorstel. Ook de Europese rapportagewetgeving (CSRD) – de ‘Corporate Sustainability Reporting Directive’ – valt daaronder. Deze jaarlijkse rapportageplicht, inzake het boeken van voortgang bij het terugdringen van de belasting van klimaat, milieu en natuur, is met zo’n 80 procent verminderd tot alleen de grote bedrijven.
Eindelijk wordt er „pragmatisch in plaats van ideologisch” gedacht, zegt Dirk Gotink, Europarlementariër in de christendemocratische EVP (NSC). „Er zijn duizenden uren besteed aan het strepen in teksten, in plaats van dat we ons bezighouden met hoe we geld kunnen verdienen in Europa. Dit is absoluut geen winnend dossier.” Gotink deelt de Frans-Duitse lijn: de regeldruk en kosten van dit soort wetten zijn te groot voor het bedrijfsleven, met name het mkb. Daarmee wordt de Europese concurrentiekracht „aangetast”.
MKB-Nederland klaagt over een ongelijker speelveld, omdat Nederlandse wetgeving veel verder gaat
MKB-Nederland spreekt daarentegen van „uitgeklede wetgeving” als het gaat om ‘Omnibus 1’. „Onze nationale wetgeving gaat al veel verder.” Daarmee is er in het huidige licht „minder harmonisatie en een ongelijker speelveld van Nederland ten opzichte van andere Europese landen”.
Zware druk Qatar
Maar Europa heeft te maken met grote internationale druk. Zo stelde olie- en gasstaat Qatar vorige maand „niet langer zaken te kunnen doen in de EU als er geen verdere wijzigingen worden aangebracht in de duurzaamheidsregels voor bedrijven”. al eerder invloed uit te oefenen in het Europarlement op het vlak van regelgeving rondom arbeidsrechten, tot het omkopen van parlementariërs aan toe, een schandaal dat Qatargate is gaan heten.
Terwijl rechtse politici pleiten voor een betere concurrentiepositie in een ‘wegkijkend’ Europa, zuchtend onder economische bedreigingen, pleit een aanzienlijk deel van het bedrijfsleven juist voor strengere regels. Experts scharen de duurzaamheidsderegulering
Als het Europarlement er donderdag met een meerderheid uitkomt bij de stemming, moet de antiwegkijkwet nog worden uitonderhandeld met de lidstaten.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.