In een kamertje op de spoedeisende hulp van het Haaglanden Medisch Centrum ligt een jongeman met buikpijn. Hij is omringd door apparatuur en heeft zojuist een spuit met pijnstilling gekregen. Nu kan hij weer een beetje praten. Hij wijst naar zijn navel, daar rondom doet het zeer. Er is ook bloed afgenomen, misschien volgt zo een echo. De arts vraagt of hij rookt. „Nooit gedaan, ik drink ook niet”, zegt hij. „Ik heb vorig jaar wel een keer een waterpijp geprobeerd.”
In de kamer tegenover de jongeman ligt een vrouw, ook met buikpijn. Maar dan hoger, bij haar middenrif. De vrouw vertelt dat ze vanmorgen bijna geen lucht meer kreeg. Nu gaat het iets beter – maar niet veel. Ook aan haar vraagt de arts of ze rookt. „Ik ben een jaar geleden gestopt, na dertig jaar.”
Artsen op de spoedeisende hulp van bijna alle Nederlandse ziekenhuizen doen vandaag mee aan een zogenoemde VAP-ED-studie – een samenvoeging van vapen en Emergency Department. Alle patiënten van twaalf jaar en ouder die de komende 24 uur op de SEH binnenkomen, worden gevraagd of ze een enquête willen invullen over roken, vapen en het gebruik van snus (een zakje nicotine dat onder de lip wordt gelegd). Onderzoekers willen weten hoeveel patiënten met plotselinge klachten nicotineproducten gebruiken en welke impact dat heeft op de acute zorg.
Lees ook
Een vape onder je kussen om ook ’s nachts een trekje te nemen
Kanker
Mensen die op de SEH belanden met benauwdheid hebben vaak de longziekte COPD, of ze hebben last van hun hart of recentelijk een beroerte gehad. Sommigen hebben kanker, vertelt SEH-arts Nicole Kraaijvanger van het Leids Universitair Medisch Centrum en initiatiefnemer van het onderzoek. Het betreffen allemaal aandoeningen en klachten die samen kunnen hangen met langdurig roken. Bovendien komen ook patiënten binnen met wonden of botbreuken die niet goed zullen herstellen als ze roken of vapen. Vrijwel iedere arts weet hoe groot de schade is van nicotinegebruik, „maar iets is pas echt zo als je het ook in cijfers kunt laten zien”.
Bovendien maken artsen zich sinds kort zorgen over een nieuwe groep: jongeren die vapen. Volgens het Trimbos-instituut heeft een kwart van de jongeren tussen de twaalf en zestien jaar ooit een vape gebruikt; 4 procent doet dat dagelijks, een derde van hen rookt ook sigaretten. Afgelopen twee jaar belandden 23 jongeren die vapeten in het ziekenhuis met een klaplong, longbloeding of –ontsteking. Of ze hadden een astma-aanval die artsen nauwelijks onder controle kregen, zo blijkt uit cijfers van kinderlongartsen. Een grotere groep kampt met vagere klachten, zoals een kuchje, vermoeidheid, een slechte conditie of concentratieproblemen.
Als mensen daarvoor openstaan, brengen we de patiënt direct in contact met een rookstoporganisatie
Merel van Loon
SEH-arts
„Jongeren die vapen belanden niet massaal op de spoedeisende hulp,” zegt Kraaijvanger, „maar we moeten ons wél aanleren te vragen of jongeren vapen. Spontaan zullen de tieners het niet vertellen.” Terwijl het wel belangrijk is om te weten, benadrukt ze, „want anders kunnen we de link niet leggen tussen klachten en vapen. En als we het weten, kunnen we ze ook helpen met stoppen”.
Want daar is deze 24-uursactie ook voor bedoeld: om volwassenen en jongeren te adviseren te stoppen met roken, vapen of snus gebruiken. „Als mensen daarvoor openstaan, volgt een zogenoemde warme doorverwijzing”, vertelt SEH-arts Merel van Loon van het HMC. „Dan brengen we de patiënt direct in contact met een rookstoporganisatie. We vullen dan samen de gegevens in, zodat hulpverleners snel contact kunnen opnemen met de patiënt.” Dat werkt volgens Van Loon veel beter dan een foldertje, „dat belandt meestal in de prullenbak”.
Medische instrumenten, waaronder een stethoscoop, een zuurstofsaturatie, een tongspatel en een ooglampje.
Foto Hedayatullah Amid / NRC
Zoom in
Nicotine
Helaas had haar collega een ogenblik geleden niet beet. Er kwam een jongeman binnen die was gevallen. Hij vertelde dat hij sinds drie jaar rookte, soms drie sigaretten per dag, soms een heel pakje. „Maar hij had geen interesse in een stoptraject, dat deed hij wel een keer op eigen houtje.”
Maar zo makkelijk is stoppen niet, zegt Kraaijvanger. Nicotine is een van de meest verslavendste stoffen, en jongeren zijn er extra gevoelig voor. Het brein is tot het 25ste levensjaar nog volop in ontwikkeling. Nicotine grijpt direct in op het beloningssysteem, waardoor jongeren zich even ontspannen maar heel afhankelijk raken.
Vapes hebben heel hoge nicotineconcentraties, sommige bevatten wel 25 pakjes sigaretten aan nicotine. „Bovendien zitten er nicotinezouten in,” legt Van Loon uit. „Die zouten zorgen ervoor dat de damp minder prikkelt in de keel dan bij het roken van sigaretten. Daardoor inhaleren jongeren dieper en wordt de nicotine sneller en in grotere hoeveelheden in het lichaam opgenomen.”
In totaal bezoeken dagelijks ongeveer vijfduizend patiënten de SEH’s in Nederland. Kraaijvanger verwacht dat enkele duizenden de vragenlijst daadwerkelijk kunnen en willen invullen. De uitkomsten van het onderzoek worden over een maand verwacht.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.