Oleg PetriasukFotograaf Daphne Wesdorp bij een kapotgeschoten winkel

NOS Nieuws•vandaag, 10:45

  • Wessel de Jong

    verslaggever

  • Wessel de Jong

    verslaggever

Met drie doden was oktober een van de dodelijkste maanden voor journalisten in Oekraïne. Een Nederlandse journaliste ontsprong de dans in de Donbas. “Maar ik ben wel heel bang geweest”, zegt Daphne Wesdorp van het Nederlands Dagblad.

Op 3 oktober werd de Franse fotojournalist Antoni Lallican gedood, zijn Oekraïense collega Heorhii Ivantsjenko verloor een been bij de aanval door een First Person View-drone (FPV). Volgens Peter ter Velde van PersVeilig is de Fransman de eerste journalist in Oekraïne die werd gedood door een drone.

Stukje verder

Ook de twee Oekraïense journalisten Olena Hramova en cameraman Jevhen Karmanzin werden gedood door een FPV-drone. Dat gebeurde op 23 oktober. Daphne Wesdorp hoorde over deze aanval direct na haar terugkeer uit Kostjantynivka, waar ze aan de dood ontsnapte.

Wesdorp, die in Kramatorsk woont, was op pad met militairen van de 24ste Koning Danilo Brigade. “Ik was al vijf maanden niet aan het front geweest en wilde weten hoe het nu is. Ik ga net een stukje verder om te laten zien, dit is de oorlog”, erkent Wesdorp, die ook fotograaf is.

Het verval

In het verleden was Wesdorp vaak in Kostjantynivka geweest. Ze wilde het nog een keer zien, “voor het misschien niet meer kan”. Wesdorp woont in Kramatorsk, omdat ze houdt van de Donbas en de dorpjes rond haar woonplaats, zoals Kostjantynivka. “Het is hier anders dan de rest van Oekraïne”, zegt ze over het industriegebied ‘in verval’.

In de duisternis van de vroege morgen reed Wesdorp met de militairen naar Kostjantynivka. Samen met hen ging ze te voet verder, na geparkeerd te hebben aan de rand van het stadje. Rond tienen werd het steeds drukker in de lucht met drones.

  • Oleg PetriasukDaphne Wesdorp in de frontstad Kostjantyvika
  • Oleg PetriasukZonsopgang in Kostjantyvika
  • Oleg PetriasukEen militair die Wesdorp begeleidt in de straten van Kostjantyvika
  • Oleg PetriasukEen mozaïek uit Sovjettijd

Vorige slide

Volgende slide

In de buurt van een kerk opende een van haar begeleidende militairen opeens het vuur op een Russische drone. Waarom weet Wesdorp eigenlijk niet. Misschien omdat die te dichtbij kwam, misschien omdat hij een gemakkelijk doelwit was. “Het is heel moeilijk om een drone neer te schieten, maar deze, een glasvezeldrone, vloog relatief langzaam.”

De drone werd geraakt “en ontplofte in de lucht in een stofwolk”. Tot dan toe was Wesdorp niet bang geweest, ook al had er een drone recht boven haar hoofd gehangen.

“Nu weten ze waar we zijn”, zei een van haar begeleiders. “We moesten halsoverkop vluchten, sprongen over een hek om een huis binnen te gaan, maar dat was afgesloten.” De schuur was wel open, die bood bescherming tegen een achtervolgende drone. “Daar ben ik achterin een hoekje gaan zitten en heb gewacht tot de drone was weg. Binnen ben je wel veilig.”

Terug naar de auto was nog een minuut of twintig lopen. “Je moet heel goed luisteren, of je geen drones hoort. Detectoren werken namelijk niet altijd. Maar ik kon niet goed horen, omdat de soldaat vlak naast mij had geschoten, mijn oren tuitten.”

Met de geringe beschutting van de bomen, die hun bladeren grotendeels hadden verloren, werd het een lange, zenuwslopende tocht. “Ik zat hoog in mijn adrenaline.” Ze hoorden nog twee drones, voor ze de auto bereikten, waarmee ze als bezetenen wegreden. Veilig terug in Droezjkivka hoorde Wesdorp dat collega Karmanzin was omgekomen. Hij is volgens haar gedood omdat hij journalist was. “Dat heeft die dronepiloot zeker gezien.”

Propagandafront

Wesdorp liep groot gevaar, niet omdat ze journalist was, maar omdat haar begeleiders de drone onder vuur namen. Maar ze is er wel van overtuigd dat de pers nu doelwit is. Dat zegt ook Pauline Maufrais van Reporters Sans Frontières (RSF). Russische militaire bloggers rechtvaardigen volgens haar het doden van journalisten, omdat ze die zien als soldaten in de propagandaoorlog. “Ook al moeten journalisten beschermd worden volgens het oorlogsrecht.” Sinds het begin van de oorlog zijn volgens RSF in Oekraïne zestien journalisten gedood.

Wesdorp gaat niet meer op pad in een blauw scherfvest met de letters PRESS erop, wat veel journalisten wél doen. “Ik draag iets zwarts of onopvallends.” Ter Velde van PersVeilig: “Daar is iets voor te zeggen, de laatste dronedoden waren zichtbaar als PRESS.”

Teruggaan naar Kostjantynivka is Wesdorp niet van plan. Hoelang ze nog in de regio wil blijven, hangt af van wat hulpverleners en het leger doen. “Als die vertrekken, ga ik ook waarschijnlijk.”

Voor Wesdorp voelt Kramatorsk, met zijn vele soldaten en hulpverleners, als relatief veilig. “Vanuit Kyiv gezien is dit het front. Maar voor een soldaat op de nullijn is Kostjantynivka weer veilig.”