Toen Ebrahim Rasool voor het eerst in Nederland was, in 1990, was hij hier om de Nederlanders te bedanken. Jarenlang had de toen 28-jarige Zuid-Afrikaan tegen apartheid gestreden, en volgens hem was de steun van het Nederlandse volk onontbeerlijk geweest in de afschaffing van het systeem van rassensegregatie.
Vooral het Komitee Zuidelijk Afrika en de Anti-Apartheidsbeweging Nederland waren cruciaal in het verwerven van publieke steun voor een boycot van zijn land, zegt Rasool tijdens een gesprek in Amsterdam, waar hij zaterdag een toespraak hield op de Afrikadag. „De latere generatie Nederlanders maakte goed wat hun voorouders hadden veroorzaakt.”
De activist Rasool zou later uitgroeien tot politicus en diplomaat. Dit voorjaar kwam hij wereldwijd in het nieuws toen hij als ambassadeur in Washington het land uit werd gezet door de regering van president Donald Trump. Officieel omdat hij tijdens een bijeenkomst met een denktank gezegd heeft dat Trump „raciale superioriteitsclaims versterkt” en „wit slachtofferschap als verhulde boodschap [probeert] in te zetten”.
Wat bedoelde u met die aantijgingen tegen Trump?
„Trump beweert dat er in Zuid-Afrika een ‘witte genocide’ plaatsvindt. Dat is een leugen, en eentje met consequenties. Omdat mijn land zogenaamd genocide pleegt tegen witte mensen, trekken de Verenigde Staten hun subsidies in voor HIV-medicijnen, klimaatverandering en gezondheid, en leggen ze ons land hoge tarieven op. Daarom moest ik in de aanval gaan.”
Uw critici zeggen: had de ambassadeur zich niet wat diplomatieker moeten uitdrukken?
„Diplomatie is de kunst van altijd de waarheid zeggen. Nooit op een onbeleefde of grove manier. Ik heb Trump geen racist genoemd, maar vastgesteld dat zijn complottheorie schadelijk is. Het enige wat ik had kunnen doen om mijn boodschap diplomatieker te maken, was zwijgen.”
U was al eens eerder ambassadeur in Washington geweest, tijdens het presidentschap van Barack Obama. Wist u wat u in uw tweede termijn te wachten stond?
„Zeker. Nog voordat ik ja tegen de baan gezegd had, begonnen op Israël georiënteerde groepen in de VS tegen mijn mogelijke benoeming te agiteren. De pro-Israëlische lobbygroep Aipac, de MAGA-beweging van Trump en de populistische nieuwssite Breitbart begonnen me een Hamas-aanhanger en een islamist te noemen. Daar zal de Joodse gemeenschap in Zuid-Afrika van opgekeken hebben: zij kennen me als iemand die antisemitisme bestreed en Auschwitz herdacht.
Lees ook
Zuid-Afrika verzoekt rechters Internationaal Gerechtshof: stop genocide Israël in Gaza
„Uiteindelijk waren mijn opmerkingen bij die denktank een voorwendsel om mij eruit te gooien. Mijn standpunt over Israël gaf denk ik eerder de doorslag. Het verwijt van antisemitisme is giftig. Ben ik een antisemiet omdat ik de genocidezaak van mijn land bij het Internationaal Gerechtshof tegen Israël steun? Ga liever in op de honderden pagina’s aan feiten die we hebben ingebracht.”
Ziet u een verband tussen de situatie in Zuid-Afrika onder het apartheidsregime en de situatie in Israël en Palestina?
„Zeker, ik zie een direct verband. Het waren Zuid-Afrikanen die voor het eerst opmerkten dat er ook in Israël en Palestina van apartheid sprake is. De situatie is daar zelfs erger: witte Afrikaners hebben nooit bommen op Soweto gegooid of aparte wegen voor zwarten aangelegd.
„Maar het gaat me niet alleen om Israël. Ik zie een sluipende ingang van het apartheidsdenken in rechtse politiek wereldwijd. Kijk naar de VS, waar bruine en zwarte mensen worden opgepakt en het land uitgegooid en witte Afrikaners juist asiel krijgen omdat ze een bedreigde groep zouden zijn. Wat dat betreft was ik opgelucht door de Nederlandse verkiezingsuitslag. Besef: Geert Wilders is niet alleen. Hij is een discipel van Trump, een zielsverwant van Marine Le Pen, een student van Viktor Orbán.”
Acht u de zaak bij het Internationaal Gerechtshof kansrijk?
„Ik ben optimistisch, omdat de meeste rechters de aangedragen bewijzen accepteren. Maar het belangrijkste is de strijd om de publieke opinie. Onze benadering weergalmde over de hele wereld. Overal zet de publieke opinie regeringen onder druk om tegen Israël op te treden. Israël moet influencers duizenden dollars per post betalen in een poging om dat recht te trekken. De zaak winnen zou fantastisch zijn, maar we hebben al gewonnen.”
In 1990 prees u de Nederlanders om hun bijdrage aan een boycot van Zuid-Afrika. Wat vindt u van de opstelling van de Nederlandse regering ten aanzien van Israël?
„Vergeet niet dat de Nederlandse regeringen van de jaren zestig tot de jaren tachtig ook niet direct happig waren om investeringen in Zuid-Afrika in te trekken. Pas na druk van burgers was de regering bereid om de financiële voordelen terzijde te schuiven.
„De Nederlandse regering is misschien nog niet zover, maar ook ten aanzien van Gaza zie ik de publieke druk toenemen. Universiteiten verbreken banden met instellingen die de genocide steunen. Daarna zullen de banken en de financiële sector volgen, net als in de strijd tegen apartheid. De Oscar gaat naar de burgers. Regeringen die uiteindelijk maatregelen nemen, krijgen de prijs voor beste bijrolspeler.”
U hield vrijdag een preek in een moskee in Rotterdam. Wat hebt u daar gezegd?
„Ik heb het over de integratie van moslims in de samenleving gehad. In Zuid-Afrika is dat aardig gelukt: ze zijn onderdeel van de maatschappij, geen aparte groep. Ik pleit voor wederzijds respect tussen migranten en de mensen die er al woonden. Moslims moeten zich niet isoleren, maar de taal leren en meedoen in de samenleving. Misschien staan beide groepen niet te juichen om elkaars leefwijze, maar je moet elkaars menselijkheid omarmen. Wat dat betreft was ik blij om te horen dat er gewoonlijk in het Nederlands gepreekt wordt in die moskee. Dat is een goede stap.”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.