“Het duurt niet lang meer voordat drones zelfstandig tegen andere drones vechten, kritieke infrastructuur en mensen aanvallen”, zei Zelensky tijdens zijn toespraak bij de VN. Hij legt uit dat drones in de toekomst steeds zelfstandiger werken, zodat er nauwelijks meer soldaten aan te pas komen, ‘behalve de enkele mensen die AI-systemen besturen’.

In het afgelopen jaar kwam het al steeds vaker voor dat drones in Oekraïne tegen elkaar vechten, vertelt Mark Voskuijl, hoogleraar wapen- en luchtvaartsystemen van de Nederlandse Defensie Academie.

“Vorige zomer zagen we dat Oekraïne begon te experimenteren met kleine drones die Russische verkenningsdrones uit de lucht haalden. Oekraïne gebruikt daar zogeheten first-person-view drones voor, die worden bestuurd door een soldaat die een aantal kilometer verderop naar een schermpje kijkt.”

Kosteneffectief

“Naar mijn weten vond toen ook het eerste luchtgevecht plaats tussen drones”, zegt Voskuijl. Hij noemt het een logische stap, vanuit militair perspectief. “De meeste drones die aan het front worden gebruikt, zijn heel goedkoop. Dan wil je ook een kosteneffectieve verdediging hebben, tegen vijandelijke drones, en daarvoor kan je je eigen drones gebruiken.”

De ontwikkeling staat zeker niet stil, en inmiddels wordt er gesproken over drones die zelfstandig kunnen vliegen. Dat komt deels omdat het signaal van drones nu vaak wordt verstoord door de vijand. Als het signaal tijdens een aanval uitvalt, kan het vliegtuigje niet zelf bepalen wat er moet gebeuren en stort het neer.

Autonome drones

Als het lukt om drones zonder bestuurder te laten vliegen, kunnen ze niet makkelijk worden verstoord. “Dan kunnen ze zelf naar hun doel navigeren”, legt Voskuijl uit.

Hij noemt het een hele belangrijke ontwikkeling in de manier waarop er wordt gevochten. “Uiteindelijk is het doel dat de drones zelf beter nadenken, dat taken worden geautomatiseerd en beslissingen worden weggenomen bij mensen. Zo kunnen ze beter en sneller reageren op situaties, en hoeft een mens alleen nog de belangrijkste beslissingen te nemen.”

“Het doel van het Oekraïense leger is om strijders uit directe gevechtssituaties te halen en te vervangen door autonome onbemande systemen”, schrijft ook de Amerikaanse denktank Center for Strategic & International Studies in een recent rapport. Het zou kunnen betekenen dat er minder doden vallen, omdat er meer drones en minder soldaten aan het front staan.

Hoe reageert Nederland?

Nederland houdt de ontwikkelingen op het slagveld in Oekraïne goed in de gaten, vertelt Voskuijl, en kijkt dus ook naar de ontwikkelingen rondom drones. “De krijgsmacht denkt op alle niveaus na over het gebruik van onbemande systemen. Dat kan voor verkenning zijn op zee, of robotjes die mijnen onschadelijk maken, maar ook de kamikazedrones die we in Oekraïne zien.”

“Daar proberen we ook de industrie bij te betrekken. Maar omdat we nu niet in oorlog zijn, hebben we niet zo veel drones nodig om mee te oefenen. Tegelijkertijd verouderen de bestaande systemen vrij snel, vooral als het gaat om software. Als we deze technologie op een dag echt nodig hebben, dan moet het wel up-to-date zijn. En dan hebben we misschien ook meteen tienduizend drones nodig. Dat is best een lastige opdracht aan bedrijven: we hebben nu slechts tien drones nodig, maar in de toekomst mogelijk duizenden.”

De ontwikkeling van nieuwe wapensystemen en nieuwe drones gaat de afgelopen jaren in een heel rap tempo, zegt Zelensky, vanwege de wapenwedloop in Oekraïne. In de oorlog tussen Rusland en Oekraïne wordt tegenwoordig gesproken over zogeheten ‘kill zones’, gebieden van zo’n tien kilometer aan beide kanten van het front waar beide legers heel snel elkaars soldaten en voertuigen kunnen zien en uitschakelen.

“Tien jaar geleden zag oorlog er anders uit”, zegt Zelensky in zijn toespraak. “Niemand had kunnen denken dat goedkope drones konden zorgen voor ‘dode zones’, gebieden die zich over tientallen kilometers uitstrekken waar niets kan bewegen, waar geen voertuigen kunnen rijden en geen leven mogelijk is. Vroeger dacht men dat dit alleen na een nucleaire aanval mogelijk was – nu is het de realiteit van drones. Massaal geproduceerde, eenvoudige drones, en nu nog zonder AI.”

Kernwapen op een drone?

Tijdens zijn toespraak maakte Zelensky ook een opmerkelijke verwijzing naar kernwapens. “Als we Rusland nu stoppen, is dat goedkoper dan je afvragen wie als eerste een eenvoudige drone met een kernkop zal maken.”

In theorie zou het kunnen, legt Voskuijl uit. “Kernwapens zijn er in verschillende soorten en maten. De kleinste zijn enkele tientallen kilo’s, en de grotere kernwapens wegen richting de duizend kilo.” Een grote drone zou in theorie een klein kernwapen kunnen vervoeren, maar de kans is klein dat dat binnenkort gebeurt.

“Ik denk dat Zelensky dit meer zei om te onderstrepen dat het echt de verkeerde kant op kan gaan”, zegt Voskuijl. “Want een kernwapen ontwikkelen is best wel ingewikkeld en kostbaar, en dan wil je wel echt zeker zijn dat hij zijn doel treft. Normaal zou zo’n duur wapen daarom ook altijd in een heel geavanceerd middel worden verplaatst zoals een raket of een gevechtsvliegtuig, en niet met een drone.”

Hoewel autonome drones dus een kwestie van tijd lijkt, is het onwaarschijnlijk dat Zelensky’s uitspraak over kernwapens binnenkort werkelijkheid wordt.

Europa is steeds vaker doelwit van fysieke sabotage door Rusland. Bekijk hier hoe de Russen dat doen: