Schaatscoach Gerard van Velde zat zondagavond op de bank, thuis in Heerde op de Veluwe, toen zijn pupil Femke Kok achtduizend kilometer verderop begon aan de 500 meter die zouden uitmonden in een nieuw wereldrecord. „Ik had een klein schermpje op schoot”, vertelt Van Velde de volgende ochtend telefonisch. „Dus toen ik Femkes eindtijd zag, zei ik tegen mijn vrouw en zoon: zie ik het nou goed? Staat daar nou 36-nul-negen? Ik was vol ongeloof.”
Femke Kok (25) leverde zondagavond, bij de eerste wereldbekerwedstrijden van het seizoen, een historische prestatie: als eerste Nederlandse schaatser ooit brak ze het wereldrecord op de 500 meter. Het was het oudste nog staande record in het langebaanschaatsen, op de dag af twaalf jaar geleden gereden door de Zuid-Koreaanse Lee Sang-hwa, ook in Salt Lake City. Kok verbeterde die tijd met bijna drie tienden, van 36,36 naar 36,09 – spectaculair voor de kortste sprintafstand. „Een niet te bevatten tijd”, noemt Van de Velde het.
Kok zelf noemde haar record na afloop tegen de NOS „een droom die is uitgekomen”. De rit van Lee, zo vertelde ze, had ze „al honderden keren gekeken met verbazing: hoe kan ze zo hard schaatsen?” Ook zondag had Kok de race uit 2013 nog een keertje teruggekeken. Ze was, zo zei ze tegen de NOS, ’s ochtends „opgestaan met het idee: zou het mogelijk zijn?”
Kok is de eerste Nederlandse schaatster sinds Annamarie Thomas in 1998 die een wereldrecord heeft gereden. Ze geldt nu, voor zover dat niet al het geval was na haar drie wereldtitels op de 500 meter op rij, als de topfavoriet voor goud op de 500 meter op de Olympische Winterspelen in Milaan.
Lees ook
Achter de clean sweep van Femke Kok gaat een luxeprobleem schuil: té veel snelle Nederlandse vrouwen
Kleinste detail
Voormalig olympisch kampioen Van Velde, als hoofdcoach van Team Reggeborgh al vijf jaar de persoonlijke trainer van Kok, was niet in Salt Lake City omdat hij en zijn twee assistent-coaches elkaar afwisselen bij lange reizen – ze hebben alledrie jonge kinderen. Van Velde vloog maandag wel naar Calgary voor de volgende wereldbekerwedstrijd van komend weekend.
Interviews geeft Van Velde niet vaak, maar over deze prestatie wil hij – onderweg naar Schiphol – wel even praten. Hij heeft de gouden rit van Kok sinds zondagavond „minimaal twintig keer” teruggekeken. „Om twee uur ’s nachts sliep ik nog niet.” Ook het andere sprintwonderkind uit zijn team, Jenning de Boo, beleefde een zeer succesvolle avond in Salt Lake City: hij won de 500 meter bij de mannen in 33,63 en kwam daarmee tot 0,02 seconde van het wereldrecord.
Van Velde kan Koks rit inmiddels tot in het kleinste detail voor zijn geestesoog oproepen, zo blijkt over de telefoon. „In de eerste meters was ze meteen goed weg. Dan zie je haar openen in 10.19 en denk je: oei, heel goed. Eerste bocht: laag, goede lijn. Tweede rechte stuk blijft ze goed zitten, alle slagen zijn raak. De laatste buitenbocht komt ze net iets dieper uit, maar ze trapt goed laag eruit. In de laatste honderd meter sprint ze nog af, trekt ze naar de 57,2 kilometer per uur – daar zie je hoe sterk ze is.” Samengevat: „Een rit die de perfectie nadert.”
Ergens wist hij wel dat Kok hiertoe in staat is, zegt Van Velde. „We hebben het er van tevoren over gehad of ze een wereldrecord zou kunnen rijden.” Toch leek het oude record van Lee altijd „onaantastbaar”. Daarom was Van Velde met name verbaasd over de „onwijs grote hap” die Kok uit die tijd nam: 0,27 seconde. „Een 500 meter win je op honderdsten, dat weten we allemaal. We hebben wel eens gehad dat de hele top-8 van een race binnen een tiende seconde van elkaar stond. Nu zit je bijna drie tiende van een seconde onder het oude wereldrecord.”
Olympische kansen
De Olympic Oval in Salt Lake City, gelegen op 1.425 meter hoogte, geldt als de snelste ijsbaan ter wereld. Zelf beleefde Van Velde er ook het mooiste moment uit zijn schaatscarrière: in 2002 werd hij er olympisch kampioen op de 1.000 meter. De omstandigheden waren dit weekend uitstekend: snel ijs, goede luchtdruk. Er werd ontzettend hard gereden: op vrijdag sneuvelde ook al het wereldrecord op de 5.000 meter bij de mannen, op zondag ging ook het wereldrecord bij de ploegenachtervolging mannen eraan. Over het hele weekend werden er 94 nationale records en 278 persoonlijke records gereden.
Toch zijn nagenoeg perfecte omstandigheden, zegt Van Velde, nog steeds geen garantie voor succes. Het gaat erom, zo zegt hij in zijn soms onnavolgbare idioom, dat je „niet bewust de beste bent”. Wat hij daarmee bedoelt? „Als je van te voren denkt: ik ga even een wereldrecord rijden, dan ga je dingen toch vaak anders doen, dan wordt het een beetje krampachtig: het moet en het zal. Exceptionele prestaties, zoals een wereldrecord of een gouden olympische medaille, die kun je niet even oproepen. Die overkómen je.”
Juist daarom is Van Velde nog steeds heel voorzichtig als het aankomt op de olympische kansen van Kok. Die geldt onder schaatskenners als de absolute favoriet voor goud in Milaan op de 500 meter, en in deze vorm misschien ook wel op de 1.000 en zelfs de 1.500 meter, waarop Kok eerder dit jaar verrassend het baanrecord in Thialf aanscherpte tot 1.52,69.
Dat zul je Van Velde niet horen zeggen. „De vraag is altijd weer: hoe sta je er over twee weken voor, over zes weken, over twee maanden?” Tussen nu en begin februari, wanneer de Winterspelen beginnen, „zijn er nog genoeg hobbels te nemen”, zegt hij. „Je moet blij zijn met vandaag, en morgen gewoon weer je best doen.”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.