Met een beschilderd gezicht in de strijdkleuren zwart en rood en met een versierde hoofdtooi danst Cotia Guarani klappend en neuriënd mee met een groep Guarani inheemsen op een groot schip in de Guajará-baai in Belém. „Resistência! Verzet!”, klinkt het luidkeels op de boot met een paar honderd milieuactivisten, leden van sociale organisaties en inheemsen aan boord.
„We varen zo meteen met tientallen andere schepen de rivier op om aandacht te vragen voor de strijd tegen de vernietiging van de natuur. Onze gemeenschappen zijn de dupe van droogte en extreme hitte„, zegt Cotia. Hij is een van de leiders op het schip en is vanuit de Braziliaanse deelstaat Mato Grosso, een regio waar de impact van sojateelt goed voelbaar is, met zijn groep naar Belém afgereisd.
Het is de tweede en laatste week van de VN-klimaattop COP30, waar naast delegaties van zo’n tweehonderd landen, milieuorganisaties en NGO’s ook meer dan drieduizend inheemsen uit het stroomgebied van de Amazone zijn gekomen. Een groot deel kwam per schip, varend in een inheemse flotilla. Vanuit landen als Ecuador en Colombia een tocht van soms wel een paar weken.
Voor Emilia Souza uit het Braziliaanse Manaus was het ‘maar’ vijf dagen varen. Op het schip verkoopt ze zelfgemaakte sieraden van zaden en veren, en eigen producten zoals cassavekoekjes, honing en medicinale theesoorten uit de Amazone. „Iedereen heeft zijn eigen spullen meegenomen en verkoopt dat aan boord en in de stad om wat bij te verdienen. We slapen in hangmatten op het schip, want in Belém zijn accommodaties heel prijzig”, vertelt ze. Souza laat een groen lintje aan haar pols zien. „Hiermee heb ik recht op drie maaltijden per dag en er is genoeg water aan boord.”
Inheems protest
Voorafgaand aan de klimaattop – bewust georganiseerd in de Amazone – riep de Braziliaanse president Lula da Silva dat dit ook vooral de „top van de inheemse bevolkingsgroepen” moest worden. Toch is er onvrede onder inheemsen. Weliswaar zijn ze voor het eerst in zo groten getale aanwezig, maar ze worden te weinig betrokken bij de besluitvorming, luidt hun kritiek.
De eerste week werd dan ook gekenmerkt door inheems verzet. Inheemse demonstranten bestormden de ingang van de blauwe zone, het vergadercentrum dat speciaal voor de COP30 uit de grond is gestampt en exclusief toegankelijk is voor delegatieleden, enkele genodigde inheemse organisaties en geaccrediteerde pers. Vervolgens blokkeerden leden van het Munduruku-volk onder leiding van de bekende activiste Alessandra Munduruku de ingang, met de eis dat er beter geluisterd wordt naar de inheemsen.
Lees ook
Oliewinning in de Amazone kan Brazilië veel opleveren – maar bewoners ‘leven op een tijdbom’
Cotia Guarani is het daarmee eens. „Het kan niet zo zijn dat we hier alleen maar zijn uitgenodigd voor het uiterlijk vertoon. We willen meepraten en meebeslissen. Wij leven van de natuur en waarschuwen al zo lang voor de gevaren als de mensheid niet radicaal verandert. Bovendien zijn lobbyisten uit de olie-industrie ook aanwezig in de blauwe zone. Wij moeten daar vrije toegang toe hebben”, zegt hij.
Foto Andre Penner/AP
Zoom in
Foto Pablo PORCIUNCULA/AFP
Zoom in
Tientallen schepen met milieuactivisten en inheemsen aan boord, varen door de Guajará-baai in Belém, om tijdens een ’top van de bevolking’ aandacht te vragen voor „de strijd tegen de vernietiging van de natuur”.
Tientallen schepen varen in een karavaan door de baai. Aan boord klinkt nu vrolijke carimba-muziek en er wordt gedanst. De flotilla is onderdeel van ‘de top van de bevolking’, een parallelprogramma op de COP30. „Hier komen de mensen bij elkaar die de problemen van klimaatverandering dagelijks ervaren”, zegt Iremar Ferreira, milieuactivist en een van de organisatoren van de flotilla. „Rivieren vallen droog en er zijn ieder jaar hevige bosbranden, mede een gevolg van extreme droogte. Als je in de Amazone woont, ontkom je niet aan de gevolgen van klimaatverandering.”
Ik heb maar een boodschap voor alle mensen, hoe beroemd en machtig ze ook zijn: stop onmiddellijk met het vernietigen van de Amazone
Raoni Metuktire
leider Kayapo-bevolking
Eregast op het schip is de bekende leider van de Kayapo-bevolking, een van de meest invloedrijke inheemse stemmen ter wereld, de 95-jarige Raoni Metuktire. Hij kreeg wereldleiders als Lula da Silva, de Franse president Emmanuel Macron en de Britse koning Charles op bezoek, en sterren als Sting en Leonardo di Caprio die zich inzetten voor de Amazone. „Ik heb maar een boodschap voor alle mensen, hoe beroemd en machtig ze ook zijn: stop onmiddellijk met het vernietigen van de Amazone. Als we de Amazone niet redden, kunnen we onszelf niet meer redden„, roept de oude leider uit.
De 95-jarige invloedrijke inheemse leider Raoni Metuktire: „Stop onmiddellijk met het vernietigen van de Amazone. Het is al te laat!”
Foto Pablo PORCIUNCULA/AFP
Zoom in
Ambitieus bossenplan
Op de door bos omringde universiteit van Belém wordt tijdens de ‘top van de bevolking’ in groepjes volop gediscussieerd over het ambitieuze plan van president Lula da Silva om landen die hun bossen behouden te belonen door ze te compenseren met geld. Hoewel er nog veel onduidelijkheid is over dit Tropical Forest Forever Facility (TFFF) en de haalbaarheid en het effect ervan, hoopt Lula hier op de top een internationaal akkoord over te kunnen sluiten.
Op de universiteit klinken twijfels, en hier en daar ook kritiek op het bossenplan. „Waarom moet er aan de natuur een prijskaartje hangen? En worden de diepere oorzaken van de problemen hiermee wel aangepakt, zoals ontbossing en corruptie?”, vraagt een milieuactivist uit Indonesië zich af.
Lees ook
Een klimaattop in Belém zonder VS en met doelen die uit zicht raken. Maar toch willen landen laten zien dat nog van alles mogelijk is
In de groep wordt ook gesproken over toegang die het fonds biedt aan inheemse gemeenschappen. Gaat het om een schenking of een lening? Op de flotilla is chief Raoni enigszins positief, maar ook kritisch over het „kapitaliseren van de natuur”. „Landrechten voor inheemsen zijn uiteindelijk de beste bescherming voor de natuur, want wij vernietigen niet en we zijn niet bezig met winstbejag”, zegt hij.
Volgens de leider is het ook niet de bedoeling dat de strijd voor de natuur afhankelijk wordt van geld. „Dan raken we in een koloniaal model verstrikt. Als inheemse leider zeg ik: daar moeten we juist vanaf.” Als hij de aanwezigen op het schip daarna vertelt dat hij alsnog is uitgenodigd om de laatste dagen van de COP30 mee te praten in blauwe zone, barst er applaus en gejuich los.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.