Lekker puh, lekker piet, lekker zwart. In Yerseke was de intocht van Sinterklaas afgeblazen, omdat werd gevreesd voor geweld van de eigen inwoners tegen de antiracistische actiegroep Kick Out Zwarte Piet. KOZP demonstreert geweldloos, het bekogelen (eieren, stenen, vuurwerk) namen de Zeeuwen vorig jaar voor hun rekening.
En toen was er tóch een intocht in Yerseke. Particulier georganiseerd, met tegen de honderd intens zwart geschminkte Pieten. Met pamfletten voor de buiken met slogans als ‘Yerseke – waar zwarte Piet zwart moet zijn’ en ‘Zwart is [doorgestreept:] roet’.
Kijk goed, er speelt meer. Zie het spandoek: ‘Links maakt [sic] de visserij naar de kloten / daarom hebben wij onze pieten gewoon zwart gespoten’. Yerseke voelt zich bedreigd. ’t Is een vreemd’ling zeker… Het beschouwt de roetveeg-Piet als het paard van Troje en grijpt zich vast aan Zwarte Piet om de vreemdelingen mores te leren. „Gewoon doen. Klaar”, zegt een Yerser vrouw in het regiojournaal. Zo zijn onze manieren, bedoelt ze. Zwarte Piet is traditie, punt uit.
Nou en, mevrouw? Als traditie en cultuur zo onwrikbaar zijn, waarom draagt u dan niet zo’n boerenboerka die eufemistisch klederdracht wordt genoemd? Als er nou iets cultureel erfgoed is, dan is het dat, met vrouwenheupen verborgen onder stugge rokken (tot wel acht over elkaar), borsten geplet, haren weggestoken onder een kap, op het voorhoofd afgetopt met een opbollend haarstuk. Voor die folklore leent geen vrouw zich meer. Net zo kun je het Sinterklaasfeest te hoog achten om het voor je angsten te lenen.
‘Broken English’, de documentaire rond en met Marianne Faithfull (links).
Foto IDFA 2025
Zoom in
Vloeibaar
Cultuur en traditie zijn vloeibaar, ze stromen mee met de geest van de tijd. Op het documentaire filmfestival IDFA zie ik Broken English, over Marianne Faithfull, film- en theater-actrice, zangeres, dichteres, auteur van iconische songs. Samen met haar gaat de film uit van wie ze is, samen zetten ze zich af tegen wat er door de jaren heen op haar werd geprojecteerd. Ze was een vreemd’ling zeker…
Faithfull schreef ‘Sister Morphin’, geniale song, maar een vrouw kon niet over drugs zingen, stel je voor. Mick Jagger wel, daar zat niemand mee. In de film horen we haar versie – en die is beter. Ze inviteert Courtney Love. Geknipt voor een Faithfullsong, ze zingt hem ongekend. Haar Kurt Cobain kon alles maken, zij gedroeg zich net zo. Hij wordt nog altijd geadoreerd, zij werd afgedaan als agressief en zedeloos.
Schokkend in Broken English is de reeks interviewers. Achter elkaar gemonteerd zien we ze, beschermd door cultuur en traditie, Faithfull verbaal verkrachten. En zij maar beleefd blijven. Ze doet me denken aan de Zeeuwse Mathilde Willink, in TV Privé onderworpen aan het neerbuigend moralisme van Henk van der Meyden. In 1977, dezelfde tijd. En niemand die het voor haar opnam.
Maar de cultuur verandert haar loop. De tijden veranderen. Een beetje.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.