Ruim acht op de tien leerlingen halen het fundamentele referentieniveau 1F of hoger, zoals het kunnen schrijven van eenvoudige verhalen en berichten, en het toepassen van basisregels voor spelling en grammatica, concludeert de inspectie. Zo’n 17 procent doet dat echter nog niet.
Op het vmbo-basis/kader haalt 40 procent van de leerlingen dat niveau niet. ,,Om het concreet te maken: dat zijn tienduizenden leerlingen met een risico op laaggeletterdheid”, stelt inspecteur-generaal Alida Oppers. Op de vmbo-gemengde/theoretische leerweg komt dit aandeel neer op 18 procent en op havo/vwo op 4 procent.
Eén op de vijf Nederlandse scholen scoort onvoldoende, leesniveau schokkend laag: ’Te veel kinderen zonder voldoende basis’
In het onderzoek zijn leerlingen aan het eind van het tweede leerjaar bestudeerd. Het streven is dat 85 procent aan het eind van de basisschool al het 1F-niveau behaald heeft. De studie vond plaats in het schooljaar 2023-2024.
De inspectie haalt in het rapport een voorbeeld aan van het 1F-niveau. Zo is er een opdracht waarbij leerlingen aan hun vriend Mo per email hulp moeten vragen. Ze moeten namelijk voor school een oudere interviewen over zijn of haar jeugd.
’Schrijven cruciaal in samenleving’
De volgende tekst behaalt nét het 1F-niveau: ’Hey Mo Ik heb een vraag voor je hoe moet je mensen interviewen, jij hebt al wel eens eerder gedaan toch voor een Nederlands opdracht. Alsjeblieft als je dit op tijd leest laat me weten of je mij kunt helpen en zo ja om een keertje aftespreken. groetjes je bff.’
Dit is een tekst met een eenvoudige structuur, die in enige mate samenhangt. Taalkundig en qua communicatieve effectiviteit (waarom heb je hulp nodig en op wat voor manier kan je geholpen worden?) scoort deze mail echter laag.
Gebrekkige taalkennis schrijnend probleem op mbo: ’Gisteren heeft het hard geregent, klopt dit?’
,,Schrijven is cruciaal om te leren en mee te kunnen doen in vervolgonderwijs en samenleving”, zegt Matthijs van den Berg, directeur Kennis bij de Onderwijsinspectie. ,,Een schoolbrede aanpak is nodig om de basisvaardigheden te versterken.”
Met de opkomst van generatieve AI is dit belangrijker dan ooit, benadrukt hij. ,,Van het geven van goede prompts tot het beoordelen, structureren en herschrijven van teksten.” Oppers stelt dat beter schrijven ook tot beter lezen en spreken leidt.
Driekwart schrijft (bijna) nooit voor plezier
Uit het onderzoek blijkt daarnaast dat bijna driekwart van de leerlingen (bijna) nooit voor hun plezier schrijft. Ook zegt slechts de helft van de leraren Nederlands voldoende kennis en vaardigheden te hebben om goed schrijfonderwijs te geven. Meer dan de helft wil graag scholing volgen, maar ervaart tijdgebrek. De inspectie stelt dat schrijven meer aandacht moet krijgen binnen én buiten het vak Nederlands.
Hoewel veel scholen positief staan tegenover het verbinden van schrijfonderwijs met andere vakken, gebeurt structurele samenwerking nog beperkt: slechts één op de vier scholen heeft regelmatig overleg tussen vaksecties over schrijfonderwijs.
De inspectie adviseert scholen te investeren in een aanpak waarin schrijven wordt verbonden met lezen en mondelinge taalvaardigheid, én met andere vakgebieden.