Een ferme handdruk op de Franse luchtmachtbasis Villacoublay, even buiten Parijs, als symbool voor de Oekraïense luchtmacht van de toekomst. Plechtig, met een Rafale F4 als decor, ondertekenden de presidenten Volodymyr Zelensky en Emmanuel Macron maandag een intentieverklaring voor de levering van honderd Franse gevechtsvliegtuigen van dit type, tot het jaar 2035. Daarbij gaat het om nieuwe toestellen, geen gebruikte zoals Oekraïne tot nu toe van zijn bondgenoten heeft gekregen.
Gezien de lange levertijden in de vliegtuigindustrie – zeker voor militaire toestellen – zal het multifunctionele Franse gevechtstoestel de oorlog tussen Oekraïne en Rusland op korte termijn niet beïnvloeden. Toch sprak Zelensky van een „veelbetekenend moment, waarlijk historisch”. De Oekraïense president denkt dat de toekomstige aanschaf de Oekraïense luchtmacht tot „een van de beste ter wereld” zal maken, zei hij tegen de verzamelde media op Villacoublay.
Militaire analisten zetten vraagtekens bij de ambitieuze Oekraïense voornemens. Opmerkelijk genoeg kwam Zelensky’s aankondiging minder dan een maand nadat hij bij de vliegtuigfabrieken van Saab in het Zweedse Linköping plannen had ontvouwd voor de aanschaf van tussen de honderd en honderdvijftig exemplaren van het modernste Zweedse gevechtsvliegtuig, de Gripen E. Die leveringen zullen naar verwachting van Stockholm niet binnen drie jaar beginnen en worden uitgesmeerd over zo’n tien jaar.
Lange termijn
De modernisering van de gehavende en verouderde Oekraïense luchtmacht is een zaak van de lange termijn. Na jaren van hevige oorlogvoering tegen Rusland is vernieuwing en uitbreiding van de militaire luchtvloot essentieel om het belegerde land te kunnen beschermen tegen verdere agressie uit Moskou. Volgens open source-inlichtingen van de Nederlandse site Oryx verloor Oekraïne sinds februari 2022 ruim 180 oorlogsvliegtuigen, waaronder vier F-16’s.
De Oekraïense luchtmacht vliegt al jaren met gedateerd MiG- en Soechoj-materieel uit het Sovjet-tijdperk. Dat is recent aangevuld met enkele tientallen Deense en Nederlandse F-16’s en enkele Franse Mirage 2000’s, maar ook dat zijn toestellen met meer verleden dan toekomst. De meeste van die vliegtuigen leggen het in technisch opzicht af tegenover de modernste Russische toestellen. De Rafale en Gripen zijn wel uitgerust met de meest geavanceerde apparatuur, maar beschikken niet over de stealth-eigenschappen die de Amerikaanse F-35 helpt ‘onzichtbaar’ te maken voor vijandelijke radarsystemen.
Met de aantallen moderne toestellen waarover Zelensky de afgelopen weken sprak zou Oekraïne op den duur – na Rusland – over de grootste luchtmacht van Europa beschikken. De welwillendheid van de Europese bondgenoten om Oekraïne voor de lange termijn van belangrijke en moderne wapensystemen te voorzien, is voor Kyiv al belangrijke winst.
De Zweedse premier Ulf Kristersson (r.) en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky voor een Gripen gevechtsvliegtuig, op 22 oktober.
Foto Jonathan Nackstrand/AFP
Zoom in
Geen koopcontracten
Zelensky’s gedroomde aankopen roepen ook een vraag op die tot nu toe onbeantwoord blijft: wie gaat de rekening betalen voor misschien wel tweehonderdvijftig moderne Europese jachtvliegtuigen? Belangrijk detail: bij zowel het Franse als het Zweedse vliegtuig is de intentie om zaken te doen officieel vastgelegd, er liggen geen koopcontracten.
Als de koop wordt bekrachtigd zullen de totale kosten tientallen miljarden euro’s bedragen. Toen de Verenigde Arabische Emiraten vier jaar geleden tachtig Rafale-toestellen aanschaften in Parijs, kreeg het land al een nota van 16 miljard euro. De bewapening van de vliegtuigen was daar nog niet bij inbegrepen.
Analist Léo Péria-Peigné van het Franse Instituut voor Internationale Betrekkingen zei dinsdag tegen The Wall Street Journal dat het sowieso onwaarschijnlijk lijkt dat vliegtuigbouwer Dassault Aviation er in zal slagen om binnen tien jaar honderd Rafale-vliegtuigen af te leveren in Kyiv. De Franse vliegtuigbouwer had vorige maand al een orderportefeuille van 233 Rafale’s, af te leveren binnen vijf jaar.
Met Macron sprak Zelensky afgelopen maandag niet alleen de intentie uit voor de aankoop van honderd Rafale’s, maar ook veel ander noodzakelijk – en vooral peperduur – defensiematerieel. Dat gaat van drones, raketten en vliegtuigbommen tot het geavanceerde Frans-Italiaanse luchtverdedigingssysteem SAMP/T.
Frans-Italiaanse luchtafweer
De Franse luchtmachtgeneraal Fabien Mandon, stafchef van de Franse strijdkrachten, zei begin deze maand in de senaat dat SAMP/T beter in staat is Russische ballistische raketten te onderscheppen dan het Amerikaanse Patriotsysteem. Sinds september blijken de Russen door upgrades van hun wapens de Patriots steeds beter te omzeilen.
Investeringen in betere luchtafweer op korte termijn lijkt cruciaal voor Oekraïne, dat de Russische raket- en droneaanvallen elke week zwaarder ziet worden. Nog voordat de winter is begonnen lijdt het land al hevig onder de vele verstoringen van het elektriciteitsnetwerk. Ook voor een verbeterde luchtafweer is de regering in Kyiv grotendeels afhankelijk van militaire en financiële steun van zijn bondgenoten.
Mogelijk krijgt de Europese Unie binnenkort een extra bron om de Oekraïense militaire verlanglijst te helpen bekostigen. De EU overweegt al maanden om Oekraïne een lening te verstrekken van 183 miljard euro vanuit Russische tegoeden die in het Westen zijn bevroren vanwege de oorlog, maar overeenstemming is er nog niet.
Met name België, waar het leeuwendeel van de Russische tegoeden zijn ondergebracht, wil eerst de toezegging van de rest van de EU-landen dat zij zullen bijspringen als België over deze kwestie juridisch in de problemen komt. Onder meer de zwaargewichten Frankrijk en Duitsland zouden graag zien dat Kyiv de Russische miljarden overwegend gaat gebruiken om zaken te doen met de Europese defensie-industrie.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.