Fossiele brandstoffen zijn op de klimaattop in Belém de olifant in de kamer. Het gaat er over allerlei voor het klimaat belangrijke zaken: uitstootdoelen die landen zich stellen voor broeikasgassen, weerbaarheid tegen klimaatverandering, geld om klimaatproblemen op te lossen. Maar in de officiële onderhandelingen gaat het nergens over fossiele brandstoffen. Terwijl die juist een gigantisch deel van de uitstoot van broeikasgassen veroorzaken en de aarde opwarmen.  

„Uitfaseren van fossiele brandstoffen mag niet genegeerd worden. Wij zeggen vandaag heel, heel duidelijk: dit onderwerp moet in het hart van deze COP een plek krijgen”, zei Ed Miliband, de Britse staatssecretaris voor Energie, dinsdag op een persconferentie in Belém.

Samen met een twintigtal ministers riep Miliband namens tachtig landen, waaronder Nederland, op een routekaart op te stellen naar het eind van het gebruik van fossiele brandstoffen. Het initiatief kwam van Colombia. „De wetenschap is duidelijk. De kostbare gevolgen van doorgaan met fossiele brandstoffen worden dagelijks gevoeld”, zei de Colombiaanse minister voor Milieu Irene Vélez Torres tijdens de persconferentie. „Er moet deze COP resultaat komen. En dat resultaat moet een routekaart zijn.”

Ook ministers uit Duitsland, Kenia en Sierra Leone kwamen aan het woord. De oproep wordt breed gedragen, was de boodschap van deze sprekers uit diverse hoeken van de wereld.

Maar een aantal relevante landen ondersteunt de oproep niet: de oliestaten. Het is dus allerminst gezegd dat tijdens deze COP wordt afgesproken dat die routekaart worden opgesteld. Het is nu een van de spannendste onderwerpen in Belém.

Historisch

Twee jaar geleden, nog wel op de klimaattop in de olieproducerende Verenigde Arabische Emiraten, bevatte de slotverklaring een verrassend punt, voor het eerst werd een ‘transitie weg van fossiele brandstoffen’ genoemd. Een prominente plek had het niet, maar dankzij het zinnetje kreeg de slotverklaring

Details werden toen niet genoemd. Geen plan, geen tijdlijn. Olielanden hebben sindsdien terugtrekkende bewegingen gemaakt. Een transitie weg van fossiel was geen harde afspraak, was de lezing van Saoedi-Arabië na afloop van COP28, maar een optie tussen de andere opties. Vorig jaar in Azerbeidzjan, ook een oliestaat, is er niet verder over gesproken.

Brazilië, dit jaar gastland, stelt zich opvallend neutraal op. President Lula da Silva noemde voorafgaand aan de klimaattop een aantal keer de noodzaak om van fossiele brandstoffen af te komen. Maar energieminister Marina Silva benadrukte tegenover The Guardian dat zo’n routekaart volgen totaal vrijwillig zou moeten zijn. „Als we een gebied bereiken dat er nogal grimmig uitziet, is het goed dat we een kaart hebben. Maar die dwingt ons niet om te reizen of te klimmen”, vervolgde ze omfloerst.

Een prominente plek had het niet, maar dankzij het zinnetje werd de slotverklaring ‘historisch’ genoemd

Al Gore, Amerikaans ex-vicepresident en milieuactivist, bekritiseert in de Financial Times de opstelling van Saoedi-Arabië. Het land zou in Belém „de spierballen laten rollen” in discussies over olie en gas. „Saoedi-Arabië lijkt vastbesloten een ​​veto uit te spreken, alleen om zijn royale inkomsten te beschermen. Ik hoop dat de rest van de wereld zich verzet tegen deze obscene hebzucht en roekeloosheid.”

Dinsdag publiceerden de Brazilianen een eerste aanzet voor wat zij de ‘mutirão’ noemen, een document met afspraken over onderwerpen naast de officiële agenda. Ministers onderhandelen deze week over de definitieve tekst. Fossiele brandstoffen worden twee keer genoemd: in een rijtje routekaarten, naast tegengaan van ontbossing, en in combinatie met verbeteringen in energie-efficiëntie. Op beide plekken staan ook mogelijke tekstvoorstellen waarin fossiele brandstoffen niet worden genoemd.

„De huidige verwijzing in de tekst is zwak en wordt gepresenteerd als een mogelijkheid”, klonk het op de persconferentie van de voorstanders van een routekaart. „De formulering moet sterker worden, en het voorstel moet worden aangenomen.”  

Zouden de oliestaten zich daar ook in kunnen vinden? „Ze hebben op de COP in Dubai ook ingestemd met een tekst waarin fossiele brandstoffen genoemd worden, dus helemaal nieuw is het niet voor ze”, zegt David Waskow van het World Resources Institute in een gesprek met de pers vanuit Belém. „Ik denk dat ze nu wellicht zouden instemmen met iets dat breed genoeg geformuleerd is, waarbij fossiele brandstoffen deel uitmaken van een groter geheel aan energiekwesties.”

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.