Spitsbergen lag onder een dikke laag sneeuw toen Catherine Lemblé er eind februari 2017 voor het eerst voet aan land zette. “In de namiddag kleurde de lucht er roze, oranje, paars, donkerblauw”, herinnert de Brusselse fotografe zich. “Tijdens mijn eerste wandeling al viel de stilte op. De sneeuw dempt elk geluid en er zijn geen bomen. Ik had nog nooit zoiets ervaren. Had je me toen gezegd dat ik er nog zeven keer naar zou terugkeren, had ik het nooit geloofd.”

Spitsbergen, het grootste eiland van de archipel Svalbard, ligt ver boven Noorwegen, ter hoogte van Groenland. De plek staat bekend om zijn uitgestrekte wildernis, gletsjers, fjorden en extreme poolklimaat. Longyearbyen is er vrijwel de enige stad, omringd door ruige natuur, waar zelfs ijsberen rondwaren. Lemblé kwam er terecht nadat ze vernam dat de nieuwe schoonzus van haar zus er werkte als ijsberenwachter. “Ik had nog nooit van Spitsbergen gehoord, maar was meteen geïntrigeerd. Door de naam dacht ik dat het in Duitsland lag. (Lacht) Voordat ik erheen ging, heb ik ook bijna niets opgezocht. Ik wist dus ook niet dat het er zo koud zou zijn. Gelukkig was het relatief warm voor de tijd van het jaar. Ik vind het wel leuk dat ik er aanvankelijk zo weinig over wist, die naïeve verwondering maakte de ervaring des te intenser.”

De eerste reis bleek een inspiratiebron: het contrast tussen Longyearbyen en de omringende wildernis fascineerde haar. “De hoofdstad, waar ongeveer 2.600 mensen wonen, is modern en comfortabel, met restaurants, hotels en een grote supermarkt. Maar de natuur daarbuiten blijft extreem. Je kan de stad niet verlaten zonder een geweer om ijsberen af te schrikken, voor het zeldzame geval dat je er een tegenkomt. En een korte wandeling in de stad kan al leiden tot frostbite (een vrieswond, red.). Dat contrast wilde ik vastleggen.” Tijdens de coronalockdowns, met voldoende tijd om na te denken, begon Lemblé te twijfelen aan het verhaal dat ze wilde vertellen. “In die periode voelde ik een groot verlangen om te ontsnappen door boeken te lezen van mensen die eropuit trekken. Het viel me op dat de hoofdpersonages in die boeken zelden vrouwen zijn. Veel avonturenverhalen zijn geschreven door mannen en draaien om het overwinnen van de natuur. In The living mountain heeft Nan Shepherd het daarentegen over de berg als metgezel. Ze wandelt door de Cairngorms, niet om een top te bedwingen, maar alsof ze op bezoek gaat bij een oude vriend. Dat gevoel resoneerde meer bij mij. Ik las ook enkele memoires van vrouwen die vroeger in jagershutten in Spitsbergen leefden, maar verder zijn vrouwelijke hoofdpersonages in Noordpool-verhalen zeldzaam. Als ze er al zijn, dienen ze vaak de mannelijke avonturier.”

Ondanks de weinige verhalen over vrouwen in de wildernis bestaan vrouwelijke archetypen zoals Moeder Aarde of het ‘maagdelijke’ poolgebied al eeuwenlang. “Dat zette me aan het denken. Ik wilde mijn project richten op hoe er naar vrouwen wordt gekeken én op de soortgelijke territoriale blik waarmee we naar de natuur kijken.” Dat was het begin van het fotoproject Only barely still – on women and wilderness, dat op 14 november in boekvorm verschijnt.

Gedurende acht jaar bezocht je Spitsbergen om de verhalen van vrouwelijke bewoners zichtbaar te maken. Hoe kwam je met hen in contact?

Catherine Lemblé: Ik ging actief op zoek naar vrouwen die er woonden en werkten. Zo fotografeerde ik Mia, die werkte als mecanicien in de steenkoolmijn. Of Angie, een hotelmedewerker uit Thailand. Andere vrouwen leerde ik toevallig kennen door meerdere keren terug te gaan en er telkens een maand te verblijven. Spitsbergen is geen perfecte afspiegeling van het noordpoolgebied, want er is geen inheemse bevolking, zoals bijvoorbeeld in Groenland. Je kan er niet geboren worden, omdat er geen goed uitgerust ziekenhuis is, dus slechts enkelen groeien er als kind op. Voor de meeste vrouwen die ik er ontmoette, was naar Spitsbergen verhuizen een bewuste keuze. Er zijn meer dan vijftig nationaliteiten vertegenwoordigd in Longyearbyen. Zo fotografeerde ik een Filipijnse taxichauffeur, een Finse onderzoeker, een Duitse kunstenares, een Oekraïense gids en een Franse student. Allemaal kozen ze ervoor om op deze plek een nieuw leven te beginnen. De meesten omdat ze houden van het buitenleven, anderen omdat ze hier meer en betere kansen krijgen dan in hun land van herkomst.