Je hersenen op je negende zijn fundamenteel anders dan op je dertigste. En wanneer je zeventig bent, zijn ze weer totaal anders. Onderzoekers hebben nu precies in kaart gebracht wanneer je brein overschakelt naar zo’n nieuwe fase en het blijkt dat er gedurende je leven vijf totaal verschillende zijn.
Britse wetenschappers hebben de hersenscans van 4.216 mensen van alle leeftijden onder de loep genomen. Zo vonden ze vier cruciale keerpunten in de ontwikkeling van onze hersenen. Deze blijken sterk te veranderen op 9 jaar, op ongeveer 32 jaar, rond de 66 jaar en op de rijpe leeftijd van 83.
Van baby tot kind
In de eerste fase, van je geboorte tot je ongeveer 9 jaar oud bent, worden de langeafstandsverbindingen in je hersenen opvallend genoeg minder efficiënt. Dat klinkt misschien niet intuïtief, maar er is een logische verklaring voor. Eerst worden namelijk de lokale verbindingen tussen nabijgelegen hersencellen juist sterker en gespecialiseerder.
Vergelijk het met een stad die zich ontwikkelt: eerst zijn er overal verbindingen, maar na verloop van tijd ontstaan er duidelijke wijken met elk hun eigen functie. Zo werkt het ook in het kinderbrein. Deze fase eindigt rond het negende jaar, wat samenvalt met het begin van de pre-puberteit.
Het lange pad naar volwassenheid
De tweede fase duurt veel langer: van 9 tot 32 jaar. Dit betekent dat je hersenen tot in je dertiger jaren nog steeds op een vergelijkbare manier blijven veranderen als toen je een tiener was. In deze periode worden de hersenen juist weer meer geïntegreerd en efficiënt. De snelwegen tussen verschillende hersengebieden worden sterker en sneller terwijl de sterk gespecialiseerde lokale verbindingen aanwezig blijven.
Dit verklaart waarom adolescentie en de vroege volwassenheid zo’n belangrijke periode zijn. Je hersenen zijn nog volop bezig om de verschillende gebieden beter met elkaar te verbinden en dat duurt langer dan je denkt.
De piek van het brein
32 jaar blijkt het meest uitgesproken keerpunt van je hele leven te zijn. Rond dit moment zijn je hersenen optimaal georganiseerd voor efficiënte communicatie tussen verschillende gebieden. Het is het moment waarop je brein eigenlijk zijn topvorm bereikt.
Daarna begint langzaamaan de derde fase, die duurt tot ongeveer 66 jaar. In deze drie decennia van volwassenheid worden de hersenen geleidelijk aan weer meer gespecialiseerd. De verschillende hersengebieden gaan meer hun eigen ding doen en werken minder hard samen als één groot netwerk. De onderzoekers zien dit als een soort stabilisatiefase waarin grote veranderingen afnemen.
De oudere hersenen
De vierde fase begint op 66-jarige leeftijd en loopt tot ongeveer 83 jaar. In deze fase wordt de relatie tussen leeftijd en hersenorganisatie eenvoudiger. Waar er in eerdere fasen nog allerlei complexe veranderingen plaatsvonden, zie je nu vooral dat de hersenen meer modulair worden. Ze verdelen zich steeds duidelijker in groepjes die vooral onderling communiceren.
Ten slotte begint de laatste fase op 83 jaar. In deze periode zwakt de relatie tussen leeftijd en hersenstructuur verder af. Dat betekent niet dat er niets meer gebeurt, maar wel dat de grote structurele veranderingen grotendeels achter de rug zijn.
Waarom is dit belangrijk?
Deze ontdekking verklaart een heleboel, bijvoorbeeld waarom kinderen rond hun negende jaar grote sprongen maken in hun denkvermogen, of waarom het risico op mentale gezondheidsproblemen toeneemt tijdens de puberteit. Deze kennis kan ons helpen om te begrijpen hoe een normale ontwikkeling eruit ziet, maar ook hoe problemen in specifieke levensfasen beter kunnen worden aangepakt. De studie werd gepubliceerd in het vakblad Nature Communications.