Al een jaar lang loop ik rond met een kerk in mijn hoofd. Een plek die teruggaat tot 1306, dat dwingt respect af. Al langer werk ik met het idee dat architectuur een geheugen heeft. In de Amsterdamse Oude Kerk kreeg ik interesse in hoe mensen altijd beelden hebben gemaakt om het onzichtbare te verklaren: beelden van goden, heiligen, geestverschijningen en duivels.
Afgelopen maanden heb ik drie films geschoten op 16 mm, de eerste twee scènes in Parijs en de laatste recent in mijn studio in Amsterdam. Alles staat in de steigers, nu moeten we zien hoe het samenkomt met de ruimte zelf.
Vrijdag 14 novemberGalmende deur
Om acht uur ’s ochtends ben ik in de kerk met geluidsontwerper Jacob Oostra. Onze microfoon neemt 360 graden op, waardoor we geluid uit alle richtingen tegelijk kunnen vastleggen. We zoeken nog één extra geluidsopname van een deur. De deur in het torenportaal blijkt de winnaar. Wanneer de massief eikenhouten deur in het slot valt, klinkt er een prachtige galm door de kerk. Een resonantie van rinkelende sleutels, en een dreun die langzaam afsterft in de immense holte van de architectuur. We spreken over het idee van een ‘nabeeld’. Als je lang in de zon kijkt, zie je vervolgens een zwarte vlek in je zicht wanneer je je van de zon afkeert.
Fun fact: ik vergeet de sleutelbos mee te nemen, dus op het moment dat ik de deur dichtsla, sluit ik Jacob op in de toren.
Thuis lees ik in Op een andere planeet kunnen ze me redden. Een verpletterend boek van Lieke Marsman. In iets kunnen geloven heeft te maken met wilskracht en hoop – en in de kern met verbeeldingskracht. Cinema is ook een droomfabriek – beelden die we nodig hebben om onszelf in te projecteren. Ik lees: „Ons leven is zo ingericht op dingen begrijpen dat het vanzelfsprekend wordt de delen van ons die we niet begrijpen niet te gebruiken. Het gevolg is een deerniswekkend gebrek aan verbeeldingskracht.”
Foto Roger Cremers
Zoom in
Foto Roger Cremers
Zoom in
Zaterdag 15 novGeloof
De herfst kleurt de bomen langs de grachten. Als ik mijn fiets parkeer luidt het klokkenspel. Vandaag arriveert alle techniek voor de beamers en bekabeling. Ik heb een zwak voor flightcases en kabels. Bij de aanblik van zoveel techniek krijg ik dezelfde adrenaline als op een filmset: de anticipatie dat er uit al dit ‘dode materiaal’ een scène tot leven gebracht kan worden.
Mijn installatie is sync, dat betekent dat beeld en geluid op alle drie de schermen precies op elkaar zijn afgestemd. Eerste taak is om kabels aan te leggen over de plafondbalken van de kerk. Een flinke uitdaging, want we hebben het over 35 meter hoogte. Ik ga even mee omhoog in de hoogwerker (omdat ik dat duizelingwekkende perspectief vanuit de hoogte geweldig vind) maar kom met wankele benen terug.
De grote kroonluchter zit in de weg: hij hangt precies op de plek waar een beamer moet komen. Thamon van Blokland en Ernst Dullemond (medewerkers van de Oude Kerk) gaan kijken of het mogelijk is de kroonluchter een meter te verplaatsen.
Jacob en ik werken een nacht door om de geluidsmix af te maken. Overdag is de kerk gevuld met geluiden van bezoekers, dus om een zuivere symfonie te kunnen creëren moeten we dat in de stilte van de nacht doen.
Het lijkt soms wel alsof het die nacht spookt, helemaal omdat in de compositie geluiden terugkomen van voetstappen en krakende deuren die in de kerk zelf zijn opgenomen. Soms weet je daardoor niet meer wat echt is en wat niet.
Het is haast mystiek om te luisteren naar hoe de nacht zich buiten voltrekt, om te zien hoe het rode licht van de Wallen via de ramen naar binnen schijnt. Om vijf uur ‘s ochtends trekken we de deur dicht.
Foto Roger Cremers
Zoom in
Foto Roger Cremers
Zoom in
Zondag 16 novemberZonnebed
Bij aankomst oefent Mateo, de organist, op het orgel. Tussen hoogwerkers, ladders en boormachines klinkt het monumentale geluid van het orgel. In de middag arriveert custommade cirkelvormige projectiefolie op enorme rollen van vier meter uit Duitsland. Het advies is om het folie eerst op kamertemperatuur te laten komen, voordat we het opspannen. Kamertemperatuur is in een kerk van 800 m² ver te zoeken, dus maken we een soort zonnebed van verwarmingselementen. Het opbouwteam komt af en toe langs om zich op te warmen.
Maandag 17 NovemberBromtol
Vandaag verder in de geluidsstudio met Jacob. Maanden geleden stapte ik bij hem binnen met een reeks bromtollen. In die tollende beweging zat voor mij het gevoel dat ik in de kerk wilde plaatsen. Vanuit die hoge fluittonen hebben we uiteindelijk een hele symfonie opgebouwd.
De compositie duurt nu ongeveer een uur, vanuit elke hoek van de ruimte klinkt een andere variant. Soms verschilt de toonhoogte per plek, waardoor je als bezoeker je eigen symfonie kunt componeren simpelweg door rond te lopen. Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621), de voormalige organist van de Oude Kerk, werkte eigenlijk met hetzelfde principe.
Dinsdag 18 NovemberBoekenkamer
Bij aankomst hangen alle schermen. Echt geweldig mooi. Ze lijken te zweven, precies zoals ik voor ogen had. De vorm van een cirkel werkt prachtig samen met de architectuur, en resoneert met de rozetramen in de muren erachter.
Met Marianna van der Zwaag, de curator van de tentoonstelling, selecteer ik een aantal boeken voor in de Oudezijdskamer. Bijvoorbeeld Artificial Darkness van Noam Elcott en Screening Fears van Francesco Casetti: allebei over het spektakel van vroege cinema, fantasmagoria-voorstellingen en onze relatie tot duisternis. En de Collected Ghost Stories van MR James.
Foto Roger Cremers
Zoom in
Foto Roger Cremers
Zoom in
Woensdag 19 novemberPreview
Vandaag is de preview. We zijn met een klein clubje van zo’n twintig man. Verzamelaars, museumdirecteuren, curatoren, critici, pers, mijn galerie. Ik moet mezelf even herpakken om te schakelen van opbouwmodus naar sociale modus — van nadenken over schroeven naar het formuleren van iets zinnigs over de inhoud.
Na afloop lopen we met elkaar naar restaurant Hemelse Modder. Mariette Dölle, de directeur van de Oude Kerk, introduceert iedereen, de wijn komt op tafel en het wordt snel informeel.
Gisteravond heb ik mijn sleutelbos in mijn fiets laten hangen. Op de Wallen is die natuurlijk binnen een minuut weg. Op de dag van de opening ben ik tot een half uur voor aanvang bezig om samen met de Sleutelkoning bij mezelf thuis in te breken.
Donderdag 20 novemberSpookbeelden
Als ik daarna in de kerk aankom, krijg ik kippenvel – het is magisch. Marianna komt me ophalen en samen lopen we de nachtelijke sfeer in, in de kroonluchters branden kaarsen. Zo’n 300 man stiefelt door de donkere kerk: een heel cinematografische ervaring. Het geroezemoes valt samen met het geluid, en de videoschermen flikkeren als spookbeelden. Dat hebben we maar mooi geflikt.
Vrijdag 22 novemberDutje
Mijn favoriete momenten zijn de dagen na de opening. Dan is het werk open voor publiek en pas echt goed te ervaren. In de boekenruimte is een jonge jongen één van de spookverhalen van MR James aan het voorlezen. Een ander doet een dutje.
Zaterdag 23 novemberLoslaten
Ik weet dat ik het de komende tijd even lastig zal hebben. Mijn leven wordt altijd volledig opgeslokt door de tentoonstelling waar ik op dat moment mee bezig ben. Gelukkig appt Jacob of ik vanavond mee ga naar de film. Hij kan het ook nog niet loslaten.
Foto Roger Cremers
Zoom in
Minne Kersten: There’s Always Another Twist t/m 6/4/26 in de Oude Kerk, Amsterdam. Info: Oudekerk.nl
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
Waarom je NRC kan vertrouwen