Bezuinigingen bij NPO: het einde van het Zondagochtend Concert uitgelegd

AVROTROS en BNNVARA maakten deze week bekend welke programma’s ze wegbezuinigen om binnen het flink verkleinde mediabudget te kunnen blijven. Een van de programma’s die per 2027 moet verdwijnen is het populaire wekelijkse Zondagochtend Concert van de AVROTROS op radiozender NPO Klassiek, live vanuit Het Concertgebouw in Amsterdam. Zes vragen:

1Wat is het Zondagochtend Concert?

In 1994 wilde de AVRO zelf-geprogrammeerde concerten live vanuit het Concertgebouw in Amsterdam op de radio uitzenden. Alleen: de programmering van het Concertgebouw zat al vol. Op één tijdstip na: de zondagochtend. Die ruimte werd benut met een nieuw format: een uurtje niet te ingewikkelde klassieke muziek, goedkoop voor kaartkopers, makkelijk weg te luisteren voor de zondagochtendluisteraar van NPO Klassiek (voorheen Radio 4).

Het Zondagochtend Concert is een samenwerking tussen de AVROTROS en Het Concertgebouw. De zondagochtendconcerten die gespeeld worden door de ensembles van de omroep (het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor), regelt de AVROTROS. Die programma’s zijn vaak afgeslankte kopieën van de concerten die op vrijdagavond ook al op de radio klonken in het AVROTROS Vrijdagconcert vanuit TivoliVredenburg in Utrecht. De rest van de serie vult Het Concertgebouw in met gastensembles, vaak buitenlandse B- en C-orkesten. Komend halfjaar zijn dat bijvoorbeeld de Stuttgarter Philharmoniker en de Orquesta Sinfónica de Castilla y León; orkesten die je in de andere programmeringen van het Concertgebouw niet snel zou horen, maar die prima uit de voeten kunnen met het easy listening zondagochtendrepertoire.

2Hoe populair is het Zondagochtend Concert?

Populair. Dat heeft deels te maken met het tijdstip: zondagochtend is voor veel mensen een prettig radioluistermoment. Het Zondagochtend Concert wordt beter beluisterd dan de twee andere omroepseries: het AVROTROS Vrijdagconcert in TivoliVredenburg (profiel: spannend, avontuurlijk) en de NTR ZaterdagMatinee (profiel: nieuw of onbekend, specialistischer) in Het Concertgebouw. Volgens cijfers van het Nationaal Media Onderzoek luisterden er dit jaar gemiddeld steeds 27 duizend mensen naar een Zondagochtend Concert, tegenover 7,5 duizend naar een Vrijdagavondconcert.

Ook de zaalbezetting van het Zondagochtend Concert is goed. Volgens Het Concertgebouw zit de zaal (ca. 2000 stoelen) gemiddeld voor 85 procent vol. Dit jaar is dat zelfs meer dan 90 procent.

3Hoe duur is het Zondagochtend Concert?

De musici van het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor vallen direct onder de mediabegroting, en kosten de AVROTROS en Het Concertgebouw dus geen extra geld. Eventuele solisten moeten wel betaald worden. De andere ensembles die te gast zijn in de serie, worden door de AVROTROS en Het Concertgebouw samen betaald. De baten van de kaartverkoop worden gedeeld. Volgens Het Concertgebouw dekt de kaartverkoop bijna elk seizoen de begroting.

Volgens Jeroen van Dijk, eindredacteur klassieke muziek bij AVROTROS, zitten hun kosten vooral in de radiotechniek en mensen die van een liveconcert een radio-uitzending moeten maken. „Het zijn geen gigantische bedragen, maar het gaat wel om een paar duizend euro per concert.”

Volgens Concertgebouwdirecteur Simon Reinink heeft de AVROTROS nooit geopperd om de kaartprijs te verhogen om meer kosten te dekken. Van Dijk: „We vinden het belangrijk dat klassieke muziek toegankelijk is. De oplossing ligt niet in een hogere kaartprijs. Ik vraag me ook af of we daarmee de kosten van de radio-uitzendingen hadden kunnen dekken.”

Video: Elgars Celloconcert in een Zondagochtend Concert in 2017.

4Waarom dan toch wegbezuinigen?

De AVROTROS nam dit besluit niet (alleen). Het is de NPO die de regie heeft genomen bij het besluiten welke programma’s moeten verdwijnen, „zoals onze taak is als bestuursorgaan van het omroepbestel”, zegt Jurre Bosman, directeur audio en video bij de NPO.

De populariteit van het programma was volgens Bosman geen belangrijke overweging. „We hebben ervoor gekozen om het Vrijdagconcert te behouden vanwege het innovatieve karakter, en de ZaterdagMatinee omdat het een kroonjuweel is van jewelste. Maar we konden niet alles behouden. Laat duidelijk zijn dat we het zonder enig plezier doen.” Bosman belooft dat het Vrijdagconcert en de ZaterdagMatinee niet op de tocht staan.

5Wat betekent dit voor de omroepensembles?

Het Zondagochtend Concert is één van de drie vaste speelplekken van het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor. „Dat stopzetten is een harde klap voor ons”, zegt Simone Meijer, directeur van de Stichting Omroep Muziek (SOM), de paraplu boven de twee omroepensembles. „We bereiken in het Zondagochtend Concert tienduizenden luisteraars die anders niet, of niet meer, naar het Concertgebouw kunnen komen. Ik begrijp de bezuinigingsopgave, maar dit besluit raakt precies dat deel van het aanbod waarin de publieke omroep het verschil maakt. En dat is heel jammer.”

Toch denkt Meijer niet dat de omroepensembles met het Zondagochtend Concert een stuk afzetmarkt verliezen. „We blijven aanwezig op radio, televisie en online. Dit opent ook kansen om nieuwe vormen en plekken te vinden voor klassieke muziek.”

Het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor vallen als enig gesubsidieerd koor en orkest niet onder de culturele Basisinfrastructuur (BIS), maar onder de mediabegroting. NPO audio- en videodirecteur Jurre Bosman bevestigt dat de NPO de samenwerking met de omroepensembles koestert: „Ons mooie koor en orkest staan niet onder druk.”

6Wat gaat er nu klinken op zondagochtend?

Wat je dan vanaf 2027 op zondagochtend hoort op NPO Klassiek is volgens NPO audio- en videodirecteur Bosman nog niet bekend: „daar gaan we in de loop van het nieuwe jaar rustig voor zitten.” AVROTROS eindredacteur Jeroen van Dijk heeft al wel ideeën, maar moet de intekening van de nieuwe programmering afwachten. Daarbij kunnen ook andere omroepen een voorstel indienen. Uiteindelijk beslist de NPO welk idee het haalt.

Concertgebouwdirecteur Reinink wil in ieder geval door met een zondagochtendprogrammering in het Concertgebouw: „Het verlies van het Zondagochtend Concert op de radio is in eerste plaats een verlies voor Nederland. Dat er weer een live cultuurprogramma geschrapt wordt, zonder te weten wat ervoor in de plaats komt, vind ik een enorme verarming van de publieke omroep. Maar het is ook gewoon een serie die goed loopt. Wij zullen alles op alles zetten om de serie wel voort te zetten, ook al is het niet op de radio. Ik moet nog met de SOM in gesprek, maar wat mij betreft inclusief de omroepensembles.”

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.

Waarom je NRC kan vertrouwen