De verspreiding van kindermisbruik op het internet is een groot probleem. Jaarlijks worden honderdduizenden websites offline gehaald omdat ze kinderporno bevatten. De Europese Commissie kwam daarom begin 2022 met een nieuw wetsvoorstel, de ‘Verordening ter voorkoming en bestrijding van seksueel misbruik van kinderen’, bekend onder de Engelse afkorting CSAR.
Dat eerste voorstel gaat ver en wekt gelijk kritiek van IT-experts en privacyorganisaties. De woede richt zich vooral op één onderdeel van de wet. Makers van apps zouden namelijk gedwongen kunnen worden om berichten van gebruikers te scannen, op zoek naar kinderporno. Dat gaat om berichten die op sociale media worden gepost, maar ook om privéberichten, bijvoorbeeld via WhatsApp.
‘Grote privacyschending’
Wat de wet volgens tegenstanders vooral gevaarlijk maakt, is dat hij ook geldt voor apps die berichten versleuteld versturen, zoals WhatsApp of Signal. Verstuur je een bericht via zo’n app, dan wordt die versleuteld, zodat niemand kan zien wat erin staat, behalve de verzender en de ontvanger. De overheid, en ook de maker van de app, kunnen niet meelezen.
In het voorstel zou elk bericht vóór het versleutelen op je eigen telefoon gescand worden. Berichten die door het systeem als kinderporno worden aangemeld, worden dan doorgestuurd naar de politie. Een grote schending van de privacy, vinden tegenstanders.
“Ook mensen die niks op hun kerfstok hebben, verliezen dan de mogelijkheid om vertrouwelijk te communiceren”, zei privacyorganisatie Bits of Freedom eerder tegen RTL Z. Bovendien zou zo’n systeem foutgevoelig zijn, en de politie kunnen overspoelen met onterechte meldingen.
Tot slot vreesden experts een glijdende schaal. Als je eenmaal kinderporno kunt opsporen, zou diezelfde techniek ook kunnen worden ingezet om bijvoorbeeld activisten of minderheden in de gaten te houden.
Drie jaar discussie
Wat volgde was ruim drie jaar discussie, waarbij het voorstel telkens opnieuw op tafel werd gelegd. Wat weer een storm van kritiek opwekte en op het laatste moment toch weer werd ingetrokken – de laatste keer vorige maand nog.
Begin november kwam er een aangepaste versie van het voorstel op tafel te liggen. Daarin werd het verplichte scannen van berichten geschrapt, maar tegelijkertijd stond er ook in dat bedrijven gedwongen konden worden ‘alle toepasbare maatregelen’ te nemen. Via dat geitenpaadje zou dus óók scannen alsnog mogelijk zijn.
En dus werd er één zinnetje toegevoegd: Niets in deze verordening mag worden opgevat als het opleggen van enige opsporingsplicht aan aanbieders. Die regel haalde de angel uit het voorstel: apps kunnen niet langer gedwongen worden om berichten te scannen op zoek naar kinderporno. En in die vorm werd het voorstel gisteren aangenomen door de Europese Raad.
Nieuwe regels
In het voorstel wat overblijft, moeten techbedrijven nog steeds maatregelen nemen om de verspreiding van kinderporno tegen te gaan. Zo moeten zij manieren aanbieden om kinderporno te melden, en slachtoffers helpen om beelden offline te halen.
Berichten op bijvoorbeeld WhatsApp hoeven dus niet gescand te worden. Bedrijven mogen wel op vrijwillige basis berichten controleren. Dat gebeurt nu al bij veel sociale media, waar beelden die worden geüpload gecheckt worden op kinderporno maar ook op andere zaken die de regels van die platforms overtreden.
Er komt ook een EU-centrum tegen kindermisbruik, waar platforms en andere instantie kinderporno kunnen melden. Dat centrum kan die informatie dan delen met de politie in de verschillende EU-landen.
Voorzichtig optimistisch
Organisaties die zich voorheen tegen het voorstel verzetten, klinken nu voorzichtig optimistisch. Zo schrijft Offlimits, de organisatie achter het Nederlandse Meldpunt Kinderporno, ‘dat dit het minst schadelijke voorstel is in de afgelopen 3,5 jaar’.
Privacyorganisatie Bits of Freedom is ook niet bijster enthousiast, maar noemt het nieuwe voorstel ‘het best haalbare’.
Het goedgekeurde voorstel moet nu nog langs het Europees Parlement en de Europese Commissie.
De helft van de jongeren in Nederland tussen de 12 en 25 jaar heeft te maken met online seksueel misbruik. Ook Robin, zij werd slachtoffer van online shaming. Ze vertelt erover in deze video: