Gekleed in een donkergroen regenpak, met een oranje helm op zijn hoofd, zet hij zijn achterwerk tegen de boom. Met zijn laars maakt hij de stam zichtbaar. Dan drukt hij de kettingzaag ertegenaan en in twee, drie seconden ligt het boompje van zo’n twee meter om. Met de zaag ‘veegt’ de Roemeense houthakker er snel de onderste takken af, en dan is het door naar de volgende. Uiterlijk tien seconden later de volgende. En dat dagen-, wekenlang.
Op kerstbomenkwekerij Global Nature Trees in het Deense Ry worden per jaar zo’n 600.000 kerstbomen omgezaagd. Ze gaan naar Frankrijk, België en Duitsland, naar Vietnam, Maleisië en de Arabische Emiraten. Die bomen zijn tot zes weken onderweg, in gekoelde containers.
NRC
Sorry, het lukt niet om de video af te spelen.
Probeer de pagina opnieuw te laden
of probeer het later nog eens.
De helft van alle bomen van Global Nature Trees gaat naar Nederland. Een stabiele afnemer, zegt directeur Per Skarby (58) in het ruime, lichte kantoor van zijn bedrijf, dat is versierd met opgezette koppen van buffels en schedels van herten. De kwekerij is in een jaar of dertig gegroeid van tien hectare naar 1.200 hectare. Deels is het eigen grond, deels beheert hij gronden van anderen. In totaal groeien er 3,5 miljoen bomen, van zaailingen die net boven de grond uitkomen tot exemplaren van ruim twee meter.
Zaden uit Georgië
In zijn kantoor zit een belangrijke klant uit Nederland: Kees Poppelaars van Poppelaars Kerstbomen in Breda. Hij komt al tientallen jaren in Denemarken, vanwege de kwaliteit van de bomen. Zijn dochter Winny is mee, zij regelt een deel van de zaken en overlegt met Per Skarby in het jargon van de kerstbomenhandel.
Al vanuit de auto, onderweg naar de kweker, ziet Kees Poppelaars (63) ‘zijn’ bomen staan, die er volgens hem zeer goed uitzien. „Zie je die vorm”, roept hij. Veel mooier en voller dan die van naburige kwekers, vindt hij.
Foto Amalie Haun
Zoom in
Jutland, en met name het gebied rond Ry, is het centrum van de Deense kerstbomenkweek. Een deel van de grond is te arm voor andere vormen van landbouw, maar wel geschikt voor deze bomen. De relatief milde winters en niet te warme zomers zijn ook gunstig. Zo’n 11 miljoen kerstbomen worden er per jaar in Denemarken geoogst, voor het overgrote deel voor de export. In 2024 werd voor zo’n 1,2 miljard Deense kronen (ongeveer 160 miljoen euro) geëxporteerd, vertelt directeur Claus Christensen van de Deense Kerstbomenkwekersvereniging telefonisch.
De zaden komen van de klonen van een goede moederboom, allemaal dezelfde, gegarandeerde kwaliteit
Die branche is in de loop van de jaren sterk geprofessionaliseerd, zegt Christensen. Bij toeval ontdekten Deense bosbouwers in de jaren tachtig in Georgië de Nordmann-spar. Het leek een goede kerstboom te kunnen zijn, beter dan de andere soorten. Het werd de meest populaire soort, door zijn donkergroene kleur hij zijn naalden lang vasthoudt – die ook nog eens minder prikken dan de standaard kerstbomen van voorheen.
Het landschap en de grond rond Ry zijn uitstekend geschikt voor kerstbomen.
Amalie Haun
Zoom in
Vroeger werden de zaden in Georgië gekocht. Nu komen ze van klonen van een goede moederboom. Allemaal dezelfde, gegarandeerde kwaliteit.
Meten met bamboestokken
Begin november is het oogstseizoen net begonnen. Er staan een paar vrachtwagens met Poolse en Litouwse nummerborden op het laadterrein van Global Nature Trees. Pallets vol bomen staan klaar, ieder voorzien van een label en strak ingepakt in een netje. Vorkheftrucks rijden af en aan. De Fransen willen hun bomen vroeg in het seizoen, die worden het eerst bediend, vertelt Skarby. Dan de Nederlanders, en als laatsten de Duitsers. Maar dat is geen goede markt, moppert hij, ze hebben geen geld over voor een goede boom.
De velden van Global Nature Trees zijn verspreid over een groot gebied. In zijn zwarte Mercedes scheurt Per Skarby over de weggetjes om te kijken hoe alles erbij staat en hoe de oogst verloopt. Op een groot veld lopen drie vrouwen met bamboestokken met zwarte reepjes tape, om de bomen een laatste keer te meten en te keuren. Iedere te oogsten boom heeft een etiket dat de kwaliteit, maat en dus ook prijs aangeeft. Grote klanten als meubelgiganten en doe-het-zelfketens willen een etiket met hun bedrijfsnaam erop.
De vrouwen kijken of de bomen nog dezelfde kwaliteit hebben als toen ze hun label kregen. Deze is een beetje geel, zegt Reka Bodo, die het werk al tien jaar doet. Een leek ziet het verschil niet, maar zij pakt beslist een ander label waardoor deze boom iets afgewaardeerd wordt. Alleen vrouwen kunnen dit werk doen, zegt Per Skarby. Die hebben er oog voor. Er zijn klanten die alleen bomen willen kopen die door Reka zijn goedgekeurd, vertelt hij. Ze glimlacht bij het compliment.
Reka Bodo (29) uit Hongarije, teamleider van de vrouwen die met meetstokken de bomen uitkiezen.
Foto Amalie Haun
Zoom in
Op een ander veld worden gezaagde bomen ingepakt met een kerstboomverpakkingsmachine, een enorm raamwerk dat over een tractor heen zit. Er zijn, naast de chauffeur, vier man nodig om het werk te verrichten. Een van hen pakt de boom, duwt de onderkant van de stam in een gat, waardoor de bast wordt afgeschild en er een gat in het midden wordt geboord. Klaar voor de standaard in de huiskamer. Een tweede pakt hem over en de derde duwt de boom door een koker waardoor er een net omheen wordt getrokken. Een lopende band leidt de boom over de trekker heen, waar de laatste man hem opvangt. Die zorgt ervoor, staande op de bomen, dat ze netjes op een palet gestapeld worden.
De kerstboomverpakkingsmachine.
Foto Amalie Haun
Zoom in
Meten, zagen, verslepen en inpakken wordt voor het grootste deel gedaan door etnische Hongaren uit Roemenië. Ze komen allemaal uit drie dorpen in Transsylvanië, zegt Per Skarby. Jaar in, jaar uit werken ze bij hem. Hij gaat er zo’n twee keer per jaar heen, als gast bij een bruiloft of voor andere gelegenheden. Iedere keer ziet hij er nieuwe huizen, gebouwd met het geld dat ze bij hem verdienden. Ze werken hard en drinken niet, noemt Per als grote voordelen van deze werknemers. Sommigen komen voor een paar weken in het oogstseizoen, anderen werken zo’n zes, zeven maanden per jaar bij Global Nature Trees.
Want kerstbomen kweken, dat is meer dan een plantje in de grond zetten en later terugkomen om de boom om te zagen. Het is een langdurig en zorgvuldig proces. Het belangrijkste dat mensen moeten weten over hun kerstboom is dat die wel veertien jaar oud is, zegt Per Skarby. Eerst worden ze een paar jaar opgekweekt, dan gaan ze voor een jaar of tien het veld in.
Een kweker komt in die tijd veertig tot vijftig keer bij de boom. Er wordt gewied, bemest en vooral gesnoeid om de perfecte vorm te krijgen. „De klanten willen geen dikke bomen meer, ze willen slanke”, zegt Skarby. Het oogsten, zegt hij met een lach, dat is geen werk, „dat is hobby”.
Wel een hobby op grote schaal. Tussen 5 november en 5 december worden hier per dag veertig vrachtwagenladingen geoogst, zegt Skarby. Dan staan er files van trucks bij de laadplaats, en gaan tienduizenden bomen per dag op weg naar de Europese huiskamers.
Zonder chemicaliën
Een deel van zijn bomen kweekt hij zonder chemicaliën. Pure Nature, noemt hij die trots. Dat zijn de bomen die groothandelaar Poppelaars graag afneemt. Er worden geen pesticiden op gebruikt en ze krijgen organische mest, geen kunstmest. Bij ieder veld met deze bomen hangt een bord met Deense en Engelse tekst over de werkwijze.
Foto Amalie Haun
Zoom in
De Pure Nature-bomen hebben geen biologisch keurmerk. Een van de redenen is dat er geen goede zaden te krijgen zijn van biologisch gekweekte kerstbomen. „Dat zijn shitplanten. Daarom hebben we voor het een-na-beste gekozen.”
Bij de andere bomen gebruikt hij naar eigen zeggen zo min mogelijk chemische bestrijdingsmiddelen, een kwart van wat de volgens hem strenge Deense regels toestaan. Want hij heeft een alternatief ontdekt. Tussen de stroken met kerstbomen zaait hij bloemen, waarvan sommige zelfs in november nog bloeien. „Als je werkt met de natuur, kun je echt zien wat er gebeurt.” De bloemen trekken bijen, hommels en andere insecten aan, die luizen bestrijden. „Je hebt meer goede dieren die de slechte dieren eten. Er zijn nu zo veel gunstige insecten in onze velden dat we bijna geen luizen meer hebben.”
Er zijn nu zo veel gunstige insecten in onze velden dat we bijna geen luizen meer hebben
Per Skarby
Directeur Global Nature Trees
Of hij het aandeel chemicaliënvrije bomen gaat opvoeren, betwijfelt hij. Ze zijn veel duurder, bijvoorbeeld door handmatig wieden. „Ik denk niet dat mensen er in de toekomst voor willen betalen.” Kees Poppelaars denkt er hetzelfde over: „Ik heb de indruk dat de consument duurzaamheid heel erg interessant vindt. Totdat het zijn portemonnee raakt.”
Directeur Per Skarby (links), Winny Poppelaars en haar vader Kees Poppelaars.
Foto Amalie Haun
Zoom in
Voor de branche zijn duurzaamheid en klimaat belangrijke thema’s. Kerstbomen kweken, dat is „CO2-plus”, zegt Per Skarby vol overtuiging. Het vangt meer CO2 op dan het uitstoot. Zijn redenering: zolang bomen groeien, nemen ze CO2 op. Als ze aan het einde van hun leven verbrand worden, levert dat energie op, die gebruikt kan worden om huizen te verwarmen of elektriciteit op te wekken. Als dat in plaats komt van energie uit fossiele brandstof, levert dat winst op. En zodra een boom geoogst wordt, wordt meer dan één boom geplant. Zo nemen de kerstbomen meer CO2op dan ze uitstoten.
Zodra een boom geoogst wordt, wordt er meer dan één boom geplant. Op die manier nemen de kerstbomen meer CO2 op dan ze uitstoten, zegt de directeur
Daarom is het volgens hem niet erg dat de bomen na een paar weken weggedaan worden. En wat zou het alternatief zijn, vraagt hij. Nog meer mais die aan varkens wordt gevoerd, die dan worden geëxporteerd? We hebben al veel te veel varkens in Denemarken, aldus Skarby.
Universitair hoofddocent Niclas Bentsen van de Universiteit van Kopenhagen snapt de redenering over ‘CO2-plus’, maar is het er niet helemaal mee eens. Als een kerstboom gebruikt wordt om energie op te wekken, vervangt dat een andere energiebron. Maar in windenergiekampioen Denemarken is dat eerder wind dan olie of kolen.
Ook hij vraagt zich af wat het alternatief is. Een eenjarig gewas zal vaak meer kooldioxide uitstoten dan een boom. Die slaat ook CO2 in de grond op, maar „daar weten we niet veel van”. De biodiversiteit van een veld met kerstbomen is waarschijnlijk hoger, zegt hij.
Uit onderzoek blijkt dat de zogeheten CO2-balans van kerstbomen makkelijk naar de ene of de andere kant kan doorslaan. Het ritje van het tuincentrum naar huis heeft een relatief grote impact, zegt Bentsen. Wie de CO2-impact van zijn kerstboom wil beperken, moet die dicht bij huis kopen.
Na een dag toeren langs de velden en de laatste afspraken over de leveringen van dit seizoen gaan Kees en Winny Poppelaars terug naar Breda. Kees Poppelaars reed vroeger zelf op de vrachtwagen, maar dat hoeft niet meer. De vrachtwagenchauffeurs volgen over een paar dagen met de eerste ladingen voor zijn groothandel.
Over deze serie De weg van de kerstboom
NRC volgt dit jaar de weg van de kerstboom, van de kweker tot de afvalcentrale of composthoop. Dit is deel 1 van deze vierdelige serie.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
Waarom je NRC kan vertrouwen