„Wie heeft het nummer van Jan Struijs?”, klinkt het door de gang in de Tweede Kamer, woensdag aan het begin van de middag. De partij van Struijs, 50Plus, heeft twee zetels en normaal zou dat betekenen dat je er in de Haagse politiek nauwelijks toe doet. Maar iedereen die het nummer van Jan Struijs hééft, belt hem voortdurend.

Al wil D66, de grootste partij, veel liever met GroenLinks-PvdA. En dus wordt ook Jesse Klaver gebeld. Klaver was deze week heel tevreden met de steun van D66 en het CDA voor zijn motie over twee miljard euro om Oekraïne te helpen. Het was even alsof ze al met z’n drieën bij elkaar hoorden.

Maar Klaver kan er niet zeker van zijn dat zijn partij zal mogen aanschuiven aan de onderhandelingstafel. Hij doet wat hij kan. Andere Kamerleden zagen Klaver deze week proberen om een afspraak te maken met Joost Eerdmans van JA21. Al past die partij qua standpunten helemaal niet bij hem. Het is Eerdmans die Klaver een plek aan de formatietafel zou kunnen bezorgen, als de VVD blijft vasthouden aan de blokkade tegen links. Zonder de VVD is er ook een meerderheid mogelijk van D66, CDA, GroenLinks-PvdA, JA21 en de ChristenUnie (76 zetels). Jetten en Bontenbal noemden die optie allebei al een keer. Bij hen groeit de irritatie over de VVD, die volgens hen maar door blíjft gaan met campagne voeren en zich niet verantwoordelijk gedraagt.

Rechtse wolk

Maar JA21, zeggen betrokkenen tegen NRC, wil helemaal niet in een kabinet zonder de VVD. Eerdmans en VVD-leider Dilan Yesilgöz gingen dinsdag samen lunchen in Den Haag, voor veel mensen zichtbaar. Bij sommige partijen is het idee dat die twee zich aan elkaar vasthouden en alleen nog maar sámen in een kabinet willen, als een ‘rechtse wolk’. JA21 rekent daarop. Volgens VVD’ers in Den Haag zijn daar geen afspraken over gemaakt, bij andere partijen is het idee: Yesilgöz zal Eerdmans laten vallen zodra het haar partij goed uitkomt.

Aan de formatietafel zijn Jetten en Bontenbal druk aan het schrijven, onder leiding van Buma. De Tweede Kamerleden van D66 en het CDA mogen al meedenken en meedoen. Eerst was het de bedoeling dat er uiterlijk op 9 december een document gepresenteerd zou worden over vijf onderwerpen: migratie, wonen, stikstof, energie en veiligheid. Maar aan tafel is doorgedrongen dat zo’n stuk alléén weinig zin heeft; ze hebben andere partijen nodig. Er is bedacht dat die nog vóór 9 december moeten langskomen. Partijen als GroenLinks-PvdA, VVD, JA21 en 50Plus gaan ervan uit dat zij daarbij horen. Andere partijen kregen vorige week alleen een telefoontje van Buma met een wat algemeen verhaal over het verloop van de formatie. Buma zelf zegt vrijdagmiddag dat hij nog niet kan zeggen wie mee mag doen aan verdere gesprekken en wie niet. Hij zegt ook dat de blokkade van de VVD tegen een coalitie samen met GroenLinks-PvdA nog steeds bestaat. Dat is „de meest numeriek in de buurt komende coalitie”, maar die is volgens hem door de blokkade „afgevallen”. Vanuit de formatie klinkt vrijdagmiddag dat er nog steeds met die partij gesproken zal gaan worden.

Jetten en Bontenbal kunnen het aan tafel goed met elkaar vinden, en dat vertellen ze bijna elke dag

Voor de camera’s liet Buma deze week zien dat hij niet goed weet hoe hij het de komende week gaat aanpakken: moet het stuk van de twee partijen eerst naar buiten, voordat andere partijen aan tafel komen? Als die het binnen pas te zien krijgen, is er een kans dat ideeën via hén naar buiten komen. D66 en het CDA zijn er nu heel tevreden over dat nog niets is gelekt. Jetten en Bontenbal kunnen het aan tafel goed met elkaar vinden, en dat vertellen ze bijna elke dag. „Er blijken ook normale mensen in de Tweede Kamer te werken”, zei Bontenbal. Hij wees er een paar keer op dat er niet met deuren werd gesmeten, dat er niet is gehuild en ook niet is geschreeuwd. Hij lachte erbij. Zo was het in de vorige kabinetsformatie wel steeds gegaan.

Minister worden

Bij de VVD en GroenLinks-PvdA zijn ze voorbereid op onderhandelingen. Ze hebben per onderwerp bedacht wat ze willen bereiken en hoe ze dat gaan aanpakken. Wie er als mede-onderhandelaar mee zal gaan met VVD-leider Dilan Yesilgöz is nog niet bekend, bij GroenLinks-PvdA wordt dat volgens betrokkenen Kamerlid Kati Piri.

Het is de derde kabinetsformatie waarin Klaver probeert om mee te doen. Om hem heen valt te horen dat hij graag minister wil worden in het volgende kabinet. GroenLinks-PvdA’ers vinden het tijd worden dat ze in een regering gaan zitten, al zijn er ook die het risico ervan zien: na Rutte II, van VVD en PvdA, ging de PvdA van 38 zetels naar 9 zetels in de Tweede Kamer. Wat bij de twijfelaars ook meespeelt: als ze meedoen aan een coalitie met D66 en het CDA, is GroenLinks-PvdA de meest linkse partij in die coalitie, in een verder vooral rechtse Tweede Kamer. Er is dan ook geen grote linkse oppositie meer om hen te helpen als dat nodig is.

Bij 50Plus, waar de twee Kamerleden Struijs en Corrie van Brenk nog maar net beëdigd zijn, zijn ze zich bewust van de strategische positie die ze mogelijk hebben in deze formatie, als het uitdraait op een rechtse coalitie met de VVD en JA21. Ze maken er onderling grappen over hoe geliefd ze zijn in Den Haag: iedereen wil met hen koffie drinken, ideeën voorleggen en hen overhalen om mee te doen met voorstellen.

De ChristenUnie had 50Plus deze week nodig om aan een meerderheid te komen voor hun plan om de accijns op benzine toch te verhogen, en kreeg Struijs en Van Brenk mee. Daardoor komt er meer geld voor het openbaar vervoer. De twee overgebleven partijen in het demissionaire kabinet, VVD en BBB, stemden tegen het plan. Ze zullen het toch moeten uitvoeren.

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.

Waarom je NRC kan vertrouwen