Helden zijn het, viervoetige strijders die uitblinken in loyaliteit en moed, en die net zo goed bij het Israëlische leger horen als welke menselijke soldaat dan ook. De „wonderhonden van de oorlog”, zoals ze in een item van de Israëlische nieuwszender Kanaal 13 worden genoemd, vochten mee „in de frontlinie” in Gaza en redden daarbij menig leven, aldus de video.
Militair en hond speurden samen naar explosieven en vonden Israëlische gijzelaars terug in het tunnelnetwerk van Hamas. Soms moesten de dieren dat met de dood bekopen, vertellen twee leden van de gespecialiseerde hondeneenheid Oketz, anoniem en met bivakmutsen op, in het fragment uit oktober vorig jaar. Zo werd Nero, een Mechelse herder, op 7 oktober 2023 doodgeschoten door Hamas-militanten toen hij hun schuilplaats had ontdekt. Voor Nero en andere gevallen honden hebben de Israëlische Strijdkrachten (IDF) een apart kerkhof ingericht.
Palestijnse burgers vertellen een ander verhaal over de diensthonden. Zij zeggen dat de dieren ook worden ingezet om hen aan te vallen. Zo deed de Oketz-eenheid in juli vorig jaar een inval in een huis in Gaza-Stad, waarbij een hond zijn tanden zette in de arm, hand en borst van de 24-jarige Muhammed Bhar, zo bevestigde de IDF tegen de BBC. Bhar leed aan het syndroom van Down en kon zich nauwelijks verweren. Hij stierf diezelfde week aan zijn verwondingen.
Een jonge chirurg uit het Al-Shifa-ziekenhuis in Gaza-Stad vertelde eind vorig jaar aan mensenrechtenorganisatie Physicians for Human Rights dat Israël hem had opgepakt en steeds opnieuw ondervroeg over mogelijke Hamastunnels onder het ziekenhuis. Tussendoor, zo verklaarde hij, werd hij in elkaar geslagen. Tweemaal zou hij zijn aangevallen door een hond. „Gevangenen werden willekeurig geselecteerd en dan aangevallen door vier of vijf militairen en een hond.” En: „Ze lieten de honden op ons urineren.” In het rapport van de organisatie staan meer vergelijkbare getuigenissen.
Misstanden met diensthonden van het Israëlische leger waren tien jaar geleden al eens in het nieuws, toen NRC aantoonde dat de meeste van die honden afkomstig zijn van het bedrijf Four Winds K9 uit het Brabantse Geffen. De toenmalige (en inmiddels overleden) eigenaar Tonny Boeijen vertelde destijds dat hij jaarlijks vele tientallen honden aan Israël verkocht.
Nadat toenmalig minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel, PvdA) Four Winds vervolgens had gewezen op zijn verplichting om maatschappelijk verantwoord te ondernemen, verklaarde het bedrijf geen „bijthonden” meer aan Israël te leveren. Voortaan kon Israël alleen nog speurhonden uitzoeken in Geffen, zei dochter Linda Boeijen in 2016. Met Hamzeh Hashem en zijn vader tr
Toch lijkt het goed mogelijk dat honden van Four Winds betrokken zijn bij recente incidenten tijdens de Israëlische vernietigingscampagne in Gaza. SOMO, een organisatie die onderzoek doet naar multinationals, maakte in april bekend dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit tussen oktober 2023 en februari van dit jaar 110 veterinaire certificaten heeft verleend aan Nederlandse diensthondenbedrijven voor de uitvoer van honden naar Israël. Van deze certificaten waren er honderd voor Four Winds, maar liefst 90 procent.
Actiegroep Eindhoven 4 Palestine protesteert in Oss tegen de hondenexport van Four Winds, in september.
Foto Hans van der Poel/ANP
Zoom in
Het is onbekend wat de bestemming van deze dieren in Israël was.
SOMO liet ook zien dat de Israëlische ministeries van Justitie en Defensie zich destijds uitgebreid hebben bemoeid met de schikking tussen Four Winds en dePalestijnse jongen Hamzeh Hashem. Ambtenaren van de ministeries schreven mee aan het document.
Uit onderzoek van NRC blijkt nu dat Israëls inmenging nog verder ging. Israël betaalde in het geheim de 20.000 euro waarmee Four Winds de zaak schikte, zo wordt duidelijk uit gelekte e-mails. Twee Nederlandse advocaten zorgden ervoor dat deze betrokkenheid zorgvuldig verborgen bleef.
Whiskey
Dat laatste mocht absoluut niet gebeuren, oordeelde de Israëlische overheid. Zegveld was er volgens een jurist van het ministerie van Defensie op uit om het werk van de hondeneenheid „te dwarsbomen”, zo mailde hij aan het ministerie van Justitie. Four Winds had in 2016 publiekelijk verklaard geen bijthonden meer aan Israël te leveren Toch omschreef de jurist het bedrijf nog altijd als „de belangrijkste bron van honden voor de Oketz-eenheid”.
De e-mails laten zien hoe Israël achter de schermen invloed uitoefende
at Hamzeh Hashem had aangevallen was in 2012 besteld bij Four Winds, mailen ambtenaren aan elkaar. Zijn naam was Whiskey, een special forces-hond waarvoor Israël 5.800 euro had betaald. Formeel had Israël echter niets te zeggen over de zaak. Die ging tussen de familie Hashem en vader en dochter Boeijen. De e-mails laten zien hoe Israël achter de schermen invloed uitoefende om te voorkomen dat het tot een verbod kwam.
‘Een beetje herschrijven’
Van der Plas regelt, in samenspraak met het Israëlische ministerie van Justitie, dat Four Winds wordt bijgestaan door advocaat Robbert de Bree van het Haagse kantoor Wladimiroff. Op 4 december 2017 ondertekenen Tonny en Linda Boeijen in Den Haag een overeenkomst waarin zij strikte geheimhouding beloven over Israëls hulp. De jurist van het ministerie van Defensie en Galit Raguan, ambtenaar op het ministerie van Justitie, zijn hiervoor overgekomen uit Tel Aviv.
Na de ondertekening bespreken de Israëliërs de strategie met advocaten Van der Plas en De Bree. De Bree zal Zegveld benaderen om tot een schikking te komen. Dan hoeft de rechtszaak niet behandeld te worden en is een gerechtelijk verbod op de hondenleveringen van de baan.
In zijn contact met Zegveld houdt De Bree stil dat hij niet alleen de belangen van Four Winds dient, maar in het verlengde daarvan óók die van Israël. Van der Plas en Raguan bewaken de geheimhouding eveneens scherp. Zo mailt Van der Plas aan Raguan over een document dat naar Zegveld verstuurd wordt:
„Nog één technisch dingetje”, antwoordt Raguan. Ze wijst erop dat De Bree het Word-document ook na zijn wijzigingen niet rechtstreeks moet doorsturen naar Zegveld.
Een militair en diensthond van de Oketz-eenheid in Jabalia, ten noorden van Gaza-Stad, in december 2024.
Foto Polaris Images/ANP
Zoom in
Ruggespraak
De Brees aanpak blijkt succesvol. In januari 2017 mailt hij aan Van der Plas dat Zegveld open lijkt te staan voor een schikking. „Ik denk dat haar cliënt wil overwegen om een schadevergoeding te accepteren zonder de bredere claim van een verbod aan Four Winds om honden aan Israël te verkopen.”
Over de precieze afspraken in de schikking onderhandelt hij nog maanden met Zegveld. Daarbij houdt hij steeds ruggespraak met Van der Plas, blijkt uit e-mails en facturen. Raguan en haar collega’s op het ministerie krijgen via Van der Plas het schikkingsvoorstel toegestuurd en voorzien dat van commentaar. Hetzelfde doen ze met de persverklaring die Four Winds naar buiten zal brengen.
In de uiteindelijke schikking en de verklaring erkent Four Winds geen verantwoordelijkheid voor de aanval. Ook staat er niets in over voortzetting van de hondenverkoop aan Israël. De Israëlische ambtenaren krijgen instructies om het schikkingsbedrag over te maken op de derdenrekening van Wladimiroff, zodat het van daaruit doorgestuurd kan worden naar Zegveld en uiteindelijk de familie Hashem, blijkt uit de e-mails.
‘Aan de leiband’
Destijds was Zegveld tevreden dat ze tenminste íéts had weten te bereiken voor Hamzeh Hashem. „Dit was de enige zaak die slaagde”, schreef ze in 2023 in een opinieartikel in NRC over meerdere zaken die ze tegen Israël voerde. „De enige zaak waarin Israël geen inmenging had. In alle andere zaken zette het land, over zijn grenzen, de rechtsgang naar zijn hand”, schreef Zegveld.
Nu zegt ze in reactie: „Ik schrik hiervan. De kern van de advocatuur is dat je bekendmaakt wie je vertegenwoordigt. Mijn cliënt was aangevallen door een Israëlische legerhond en leefde onder Israëlische bezetting. Dan is het belangrijk te weten dat we eigenlijk ook tegen Israël procedeerden.”
Advocaat Liesbeth Zegveld.
Foto Frank Ruiter
Zoom in
„Dit soort schikkingsonderhandelingen is vertrouwelijk”, zegt Zegveld, „en die vertrouwelijkheid is hier geschonden. In dit geval dacht ik met een advocaat namens een Nederlands bedrijf te onderhandelen, terwijl hij in werkelijkheid aan de leiband van Israël liep.”
Zegveld heeft nog een bezwaar: „Leent de advocatuur zich ervoor om een ander land, dat al decennialang mensenrechten schendt, op deze manier te laten opereren binnen onze rechtsstaat? Dit is wat mij betreft ver door de ondergrens.”
En nu?
Eenoging van tien ngo’s, waaronder SOMO en de Palestijnse mensenrechtenorganisatie Al-Haq, om via de Nederlandse rechter een einde aan de leveringen af te dwingen, is eerder deze maand mislukt. De ngo’s daagden de Nederlandse staat omdat zij vinden dat Nederland te weinig doet om schendingen van het internationaal recht door Israël tegen te gaan, onder andere door het toelaten van de hondenexport. Maar het Gerechtshof in Den Haag oordeelde in hoger beroep dat het aan banden leggen van de hondenexport een bevoegdheid van de s, niet van de rechter.
Four Winds heeft ondanks herhaalde verzoeken niet gereageerd op vragen van NRC. Een voormalig manager, die zegt niet met de pers te mogen praten, zegt wel dat Four Winds sinds 2016 helemaal geen honden meer heeft geleverd aan Israël, maar wil dat niet toelichten. SOMO heeft NRC inzage gegeven in de lijst met certificaten die nodig zijn voor de export van honden. De honderd certificaten zijn verspreid over zeventien data van oktober 2023 ebruari 2025 afgegeven voor uitvoer naar Israël.
Deze vrijdag stuurde Four Winds een verklaring aan NRC waarin staat dat het bedrijf sinds deze maand al zijn activiteiten heeft beëindigd.
Met medewerking van Yossi Bartal.
Reacties: onderzoek@nrc.nl
Reacties
Cathalijne van der Plas zegt niet te kunnen reageren wegens haar wettelijke geheimhoudingsplicht als advocaat. „Door uw vragen te beantwoorden zou ik bevestigen of ontkennen wie wel of niet mijn cliënten zijn of zijn geweest en welke werkzaamheden ik wel of niet als advocaat heb verricht. Dat staat mij helaas niet vrij. In zijn algemeenheid kan ik u echter laten weten dat ik mijn beroep als advocaat steeds uitoefen in overeenstemming met de daarvoor geldende beroeps- en gedragsregels.”
Ook Robbert de Bree wijst op zijn wettelijke geheimhoudingsplicht. Hij e-mailt: „Dat in zaken overleg wordt gevoerd met derde partijen is niet uitzonderlijk. Het idee dat er een actieve informatieverplichting zou bestaan naar andere procespartijen ten aanzien van overleg met derden is juridisch niet juist.” En: „Ik kan u bevestigen dat ik mij in mijn werkzaamheden steeds houd aan alle wettelijke en gedragsrechtelijke verplichtingen. In algemene zin kan ik opmerken dat ik nooit heb voorgedaan dat ik voor een cliënt optrad terwijl de cliënt in werkelijkheid een (andere) derde partij was.”
De Israëlische ministeries van Defensie en Justitie hebben niet gereageerd op vragen.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
Waarom je NRC kan vertrouwen