In de strijd om de Europese defensiemiljarden promoot Italië zijn eigen afweersysteem

Veel Italianen staakten vrijdag voor de derde keer in drie maanden uit solidariteit met de bevolking van de belegerde Palestijnse Gazastrook. De boodschap: stop de ‘oorlogsbegroting’, en wat de stakers beschouwen als Italiaanse medeplichtigheid aan de vernietigingsoorlog in Gaza. Aan de daaropvolgende manifestatie in Rome, zaterdag, namen de Zweedse activist Greta Thunberg en VN-rapporteur Francesca Albanese deel.

Actievoerders hekelen dat miljarden euro’s naar defensie gaan, terwijl er tekorten zijn in het onderwijs en de zorg. Kop van Jut is defensiebedrijf Leonardo, waarvan de Italiaanse overheid voor 30 procent aandeelhouder is, en dat ondanks de oorlog lopende onderhoudscontracten met Israël uitvoert.

Na maanden van protesten, reputatieschade en zelfs een klacht van een collectief van Italiaanse juristen en activisten bij het Internationaal Strafhof, lanceert Leonardo een tegenoffensief. Donderdagavond presenteerde de beursgenoteerde defensiefirma in het bijzijn van investeerders en Italiaanse topmilitairen in Rome zijn ‘Michelangelo Dome’ (Koepel van Michelangelo), een raketafweersysteem dat tegen 2028 volledig operationeel moet zijn.

,,Niemand is in staat tot wat wij kunnen met data, software, AI en hardware”, zei Roberto Cingolani, een oud-minister die sinds 2023 aan het hoofd van Leonardo staat. Cingolani’s stokpaardje is dat „de vrede verdedigd moet worden”, en dat dit „een prijs heeft.” Het technisch vernuftige systeem dat hij presenteerde, kan met zijn „voorspellende algoritmes anticiperen op de activiteit van de vijand”. Een Hollywoodachtige simulatievideo suggereerde dat wie de Michelangelo Dome in huis haalt, slechts op een knop hoeft te drukken om zijn defensie op orde te krijgen.

De naam doet behalve de poëtische verwijzing naar renaissanceschilder Michelangelo die het plafond van de Sixtijnse Kapel beschilderde, vooral denken aan de Iron Dome (IJzeren Koepel), het Israëlische raketafweersysteem dat sinds 2011 korteafstandsraketten en artilleriegranaten onderschept, en de ‘Gouden Koepel’, die de Amerikaanse president Donald Trump wil laten ontwikkelen voor de VS. Het Italiaanse defensiebedrijf zet zich met een eigen raketafweersysteem dus duidelijk in de markt als Europees alternatief. Opvallend, omdat er al een Europees samenwerkingsverband voor raketafweer bestaat.

Toen Rusland in februari 2022 Oekraïne binnenviel, beseften heel wat Europese landen dat zij niet klaar waren voor een oorlog met drones en raketten. Enkele maanden later, op 13 oktober 2022, sloegen veertien NAVO-landen plus toekomstig lid Finland de handen in elkaar voor het ‘European Sky Shield Initiative’ (ESSI). Onder leiding van Duitsland spraken de landen af samen te werken aan de versterking van de lucht- en raketafweercapaciteiten van de NAVO en van Europese landen. Elk land zou zijn eigen bijdrage leveren aan dit Europese raketschild.

Een onbemande Proteus-helikopter van het Italiaanse defensiebedrijf Leonardo op een beurs in Londen.

Foto John Keeble/Getty Images

Zoom in

Kwaliteitslabel

Om zich tegen Rusland te wapenen kopen Europese landen inmiddels voor miljarden euro’s bij de Israëlische defensie-industrie, zocht de Belgische krant De Standaard uit. De oorlog in Gaza lijkt hierbij geen obstakel, eerder integendeel. „Op al de technologie, van het kleinste wapenvizier tot de grootste radar, kunnen de Israëli’s het label ‘battle-tested/combat-proven’ plakken”, schrijft de krant. Het is al in een echte oorlog gebruikt, wat in de defensiesector als een kwaliteitslabel geldt.

Grote afwezigen in dit Europese raketschildprogramma dat inmiddels meer dan twintig leden telt, zijn Spanje, Frankrijk en Italië. Wie wel meedoet, probeert met een luchtverdediging met meerdere lagen het hele Europese continent te beschermen. Duitsland, de grote trekker, bestelde voor 3,6 miljard euro het Arrow-systeem van Israël. Die dure Arrow kan ballistische raketten tot in de ruimte onderscheppen en zo de bovenste laag dekken. Door de Duitse investering kan dus al een flink stuk van Europa worden beschermd. Andere landen, waaronder Nederland, verbeteren de luchtverdediging op de middellange afstand, en sloten hiervoor ook contracten met Israël.

Dat Italië, een NAVO-lidstaat met een grote defensie-industrie, een opvallende afwezige is in het project, heeft met veel meer te maken dan louter de zware druk van de Italiaanse publieke opinie wegens de Gaza-oorlog. Met Airbus, Thales (beide Frans) en Leonardo hebben Frankrijk en Italië zelf grote defensiebedrijven in huis. En Leonardo wil niet naast de Europese miljarden grijpen die een alternatief voor het ESSI-programma zou kunnen opleveren.

Open architectuur

Leonardo hoopt met dit project dus meerdere doelen tegelijk te bereiken. Behalve een kans op lucratieve defensiecontracten is ‘Michelangelo Dome’ ook de uitgelezen gelegenheid om aan te tonen dat Italië zijn schouders zet onder Europese autonomie, in plaats van te blijven rekenen op Israëlische technologie. Wie weet kan het eigen raketafweersysteem de opgelopen reputatieschade door de Gaza-controverse enigszins tenietdoen.

Topman Roberto Cingolani benadrukte tijdens de presentatie in Rome dat Leonardo zich met dit project absoluut niet wil isoleren. ,,Italië is lid van de NAVO, en wij creëren een open architectuur.” De ‘Koepel van Michelangelo’ is dus klaar voor integratie in de NAVO, en zou bestaande afweersystemen met elkaar kunnen laten communiceren. In dezelfde adem voegde Cingolani er aan toe dat Leonardo volgens hem verder is dan de rest. ,,Het Europese project [European Sky Shield Initiative] is er een op papier, het onze is industrieel. Wij zijn al klaar. Wij kunnen de zaken versnellen in Europa en een acceleratore zijn.”

Met medewerking van Nikolas Vanhecke

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.

Waarom je NRC kan vertrouwen