Oekraïne maakt „één van de moeilijkste momenten” in zijn geschiedenis door, zei president Volodymyr Zelensky op 21 november over het Amerikaans-Russische 28-puntenplan waarover nu op chaotische wijze wordt onderhandeld. Deze week bezoekt Steve Witkoff, de diplomatieke fixer van president Trump, Moskou. Ondertussen probeert de regering in Kyiv – verzwakt door een uitdijend binnenlands corruptieschandaal – het Witte Huis ook nog een beetje voor zich te winnen.

Vanuit Moskou klinkt nog volop oorlogstaal. Als Oekraïne zich niet terugtrekt uit vier door Rusland geclaimde regio’s, neemt Rusland deze gebieden simpelweg „met militaire middelen” in, zei de Russiche leider Vladimir Poetin vorige week.

Nieuwsbrief  NRC Voorkennis

Je leest hier een verkorte versie van onze nieuwsbrief NRC Voorkennis. Twee keer per week schrijven wij over economische ontwikkelingen die op de redactievloer tot opwinding leiden. Inschrijven (voor Plus-abonnees) doe je hier:
Inschrijven voor NRC Voorkennis

Volg deze week op nrc.nl de laatste verwikkelingen omtrent Oekraïne. In deze NRC Voorkennis stellen we ons de vraag: hoe liggen nu de economische krachtsverhoudingen tussen Rusland en Oekraïne?

Haperende Russische oorlogseconomie

Al sinds het begin van de brede Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 (in 2014 nam Moskou al de Krim in), probeert het Westen met economische sancties zand in de raderen van Poetins oorlogsmachine te strooien. De Russische financiële sector werd in de ban gedaan, Russische tegoeden bevroren, export naar Rusland van technologie aan restricties gebonden. De Russische energie-export (olie, gas, kolen) werd getroffen met importverboden, prijsplafonds en, recent nog, gerichte sancties tegen de energiereuzen Lukoil en Rosneft.

Een tijdje leken die sanctiepakketten niet of nauwelijks effect te hebben op de Russische economie. Na een kleine bbp-dip in 2022 (1,4 procent krimp) groeide het Russische bbp in 2023 en in 2024 met meer dan 4 procent op jaarbasis. Rusland vond nieuwe exportmarkten voor zijn olie (met name in China en India), het haalt westerse chips binnen via sluiproutes, en vooral: de Russische overheid jaagt de economie aan met grote uitgaven aan het leger en aan binnenlandse veiligheid (lees: politieke repressie). Die uitgaven beslaan dit jaar maar liefst 40 procent van de totale Russische begroting. De Russiche econoom Vladislav Inozemtsev noemt het „militair Keynesianisme”, oftewel: je stimuleert de economie met militaire uitgaven.

Inmiddels is het beeld over de Russische economie een stuk minder gunstig. Voor dit jaar voorziet het Internationaal Monetair Fonds slechts 0,6 procent groei op jaarbasis, voor volgend jaar 1 procent. De Russische Centrale Bank houdt rekening met een recessie. Het civiele deel van de economie, waaronder de door sancties getroffen mijnsector, heeft het zwaar. De Russische staatsspoorwegen dreigen failliet te gaan.

Poetins militaire Keynesianisme heeft forse inflatie veroorzaakt (nu 7,7 procent, in het voorjaar nog meer dan 10 procent), die de Russische centrale bank met draconische rentetarieven (nu 16,5 procent) probeert tegen te gaan. De hoge rente zwakt de economie af. Intussen dalen olie-inkomsten door westerse sancties, de lage olieprijs en Oekraïense aanvallen op raffinaderijen.

In de staatskas van het Kremlin is dat merkbaar. Volgens het IMF komt het Russische begrotingstekort dit jaar uit op 2,7 procent van het bbp. Dat is naar internationale standaarden niet zo hoog, maar het land moet het tekort wel grotendeels binnenlands financieren. Het Westen heeft Rusland namelijk afgesloten van de internationale kapitaalmarkten. Dat begint politiek vervelend te worden voor Poetin. Het Kremlin moest laatst de btw verhogen van 20 naar 22 procent. Dat is een impopulaire maatregel die de inflatie verder verhoogt. De Russische centrale bank verkoopt intussen goud om de regering te helpen de gaten in de overheidsbegroting te dichten.

Aan het donorinfuus

Dan Oekraïne. Bij instellingen als het IMF valt geregeld instemming, en zelfs bewondering, te horen voor hoe dat land zich met stabiel macro-economisch beleid staande houdt in tijden van niet-ophoudend Russisch oorlogsgeweld, vaak tegen burgerdoelen. Na een gigantische economische klap voor Oekraïne in het eerste oorlogsjaar 2022 – het bbp kelderde met krap 29 procent – volgde gedeeltelijk herstel: 5,5 procent in 2023, 2,9 procent in 2024 en naar verwachting zo’n 2 procent dit jaar.

Een voor de krachtsverhoudingen cruciaal verschil tussen Rusland en Oekraïne: Moskou bedruipt zich financieel (nog) zelf, terwijl Kyiv zwaar afhankelijk is van buitenlandse (lees: westerse) donoren en IMF-steun. Toegegeven, de Russen worden economisch geholpen door China, dat Russische olie afneemt en Moskou helpt westerse sancties te omzeilen. Rusland wordt zo economisch en ook politiek steeds meer afhankelijk van China. Maar nog groter is de financieel-economische afhankelijkheid die Oekraïne heeft van het Westen.

Het Oekraïense begrotingstekort komt dit jaar uit op 25 procent van het bbp, zo verwacht de Oekraïense centrale bank. Meer dan driekwart van dit tekort wordt gefinancierd door internationale donoren, Europa voorop. Toenemend belangrijk daarbij zijn de rente-inkomsten uit Russische bevroren tegoeden, die door de EU en door G7-landen naar Kyiv worden doorgesluisd. Maar juist daarover woeden nu in Brussel gevoelige discussies, zoals collega Anouk Boone schrijft.

De krachtsverhoudingen

De conclusie van dit kleine vergelijkende onderzoek moet zijn: er zijn duidelijk barsten aan het ontstaan in Poetins oorlogseconomie, maar in financieel-economisch opzicht is het kleinere buurland voorlopig een stuk kwetsbaarder. Na een mogelijk bestand zal zich meteen de vraag opdringen hoe de Oekraïense economie en overheidsbegroting kunnen worden versterkt.

Vraag aan lezers: wat zou het Westen in financieel-economisch opzicht moeten doen als er een akkoord komt inzake Oekraïne? Mail mij op mark.beunderman@nrc.nl

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.

Waarom je NRC kan vertrouwen