Opinie | Wilde vogels zijn het slachtoffer, niet de boeman

Vogels die hun vleugels laten hangen of omvallen, draaien met hun kop, of een blauwe waas over hun ogen hebben. Vogelgriep: al wekenlang horen en lezen we over het dodelijke virus. Het aantal pluimveehouderijen dat vogels ‘ruimt’, neemt in hoog tempo toe.

Karsten Schipperheijn is directeur-bestuurder van Vogelbescherming Nederland

Wilde vogels krijgen hier geregeld de schuld van, vooral vanuit de pluimveesector. Maar dit is een vals frame dat de werkelijkheid omdraait. Miljoenen jaren hebben vogels zonder het gevaarlijke virus geleefd. Pas vanaf de jaren 2000 sloeg het vogelgriepvirus in deze vorm toe. Nu sterven vogels een langzame dood op het land of verdrinken ze. Dit zegt alles over hoe wij met dieren omgaan. Wilde vogels zijn niet de boeman, ze zijn het slachtoffer.

Oorspronkelijk kwam de griepvariant die dodelijk is voor vogels – de hoog-pathogene vorm – niet voor. In de jaren tachtig van de vorige eeuw ontdekten onderzoekers dat de onschuldige variant, waar vogels niet ziek van worden, in stallen met veel kippen door middel van één mutatie in een heel dodelijke vogelgriep kon veranderen.

Dit is inmiddels meermaals gebeurd, zowel in Europa als in Azië. In 1996 werd in een ganzenhouderij in de Chinese provincie Guangdong een virus van het subtype H5N1 aangetroffen. Later sprong dat virus over naar wilde vogels en ging het voor het eerst langere tijd rond in wilde vogelpopulaties. Trekvogels hebben deze variant inderdaad verspreid over de wereld – maar alleen omdat die in de intensieve pluimveehouderij kon ontstaan.

De realiteit van nu is dat Nederland volgens de laatste cijfers bijna 90 miljoen kippen telt. Ons land heeft de hoogste pluimveedichtheid van Europa: . Nederland tot de Europese top van kippenvleesexporteurs. Een flink deel van die productie is bedoeld voor het buitenland, terwijl we in ons land ruimtegebrek hebben.

Hoge dierdichtheden

Door enorme aantallen dieren op een kleine oppervlakte te houden, zoals in de huidige manier van pluimveehouderij, zullen er steeds weer uitbraken van vogelgriep of andere ziektes volgen. Want in Nederland liggen veel pluimveebedrijven met zeer hoge dierdichtheden vlak bij elkaar. Dit verhoogt het risico op het ontstaan van de dodelijke hoog-pathogene vogelgriep, en de snelle verspreiding naar wilde vogels, nog eens extra.

Afgelopen week wees de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders kraanvogels die vanuit Afrika naar het noorden trekken aan als verspreiders van het virus. De vakgroep Pluimveehouderij van boerenlobby LTO zegt ook dat het virus meekomt met trekvogels.

Maar zolang we naar wilde trekvogels blijven wijzen als belangrijkste oorzaak, gaan we het probleem nooit oplossen.

Er liggen meer risico’s op de loer, want er zijn ook al mensen aan het virus overleden

Wat wél te doen? Omdat het virus bijna overal ter wereld voorkomt en langdurig in het water en op veren aanwezig blijft, achten wetenschappers uitroeiing van de dodelijke varianten die nu rondwaren onmogelijk. Toch moeten we niet afwachtend zijn: er zijn maatregelen mogelijk.

Essentieel is inkrimping van de totale pluimveestapel, vanwege de milieu- en gezondheidsrisico’s die de pluimveesector nu oplevert door de gevaarlijke virussen die er kunnen ontstaan. Daarbij is specifiek het verminderen van het aantal pluimveehouderijen in de omgeving van waterrijke natuurgebieden van groot belang. Geen pluimveehouder is gebaat bij vestiging in waterrijke gebieden, omdat uit onderzoek blijkt dat het virus zich juist daar makkelijker kan verspreiden.

We moeten wilde vogels voldoende ruimte geven, zodat er sterke vogelpopulaties ontstaan, en zodat de dieren voldoende uitwijkmogelijkheden hebben om besmetting te beperken. Die ruimte ís er.

Opgehokt of vrij: vogels zijn het slachtoffer. En er liggen meer risico’s op de loer, want er zijn ook al mensen aan het virus overleden. Een virus dat overspringt van dier op mens: dat hebben we eerder meegemaakt.

Opinie | Wilde vogels zijn het slachtoffer, niet de boeman

Tags: