Ze maken zich grote zorgen over het zogeheten 28-puntenplan en voelen elke dag de impact van de drones, raketten en gerichte aanvallen op de energievoorziening in Oekraïne.
‘Echt overleven’
Guido van Engelen woont sinds 1995 in Kyiv. We spreken hem in z’n geboortedorp Chaam, waar hij op bezoek is bij zijn familie. Maar hij benadrukt wel dat Kyiv zijn thuis blijft.
De voortdurende aanvallen op Kyiv grijpen daarom diep in op zijn dagelijks leven. “Je hebt schema’s wanneer je bijvoorbeeld wel en geen elektriciteit hebt. Geen stroom hebben is al lastig, maar geen water hebben is nog erger. Dan ben je echt aan het overleven.”
‘Boos en strijdbaar’
’s Nachts vliegen de Iraanse Shahed-drones over het land. “Ik geloof in statistiek: de kans dat er precies één op mij valt is klein. Maar je ziet hoe verschillend mensen reageren”, vertelt Guido. De één slaapt in de kelder, de ander op de gang. Ik blijf in bed, maar de spanning voel je bij iedereen.”
Toen het Trump-plan uitlekte, ging dat direct rond in de Nederlandse appgroepen in Kyiv. “Die aanvallen maken mensen boos en strijdbaar. Maar dit voorstel maakte mensen depressief. Het voelt alsof Amerika gewoon het Russische voorstel overneemt en zegt: teken hier maar. Dat komt keihard binnen.”
‘Land weggeven is geen vrede’
Boer Kees Huizinga runt een bedrijf van 15.000 hectare en 2.600 melkkoeien. Ondanks de oorlog wordt er flink geïnvesteerd en uitgebreid. “De mensen moeten werk hebben en daarom bouwen we door. Hoe meer we verdienen, hoe meer belasting de staat krijgt én hoe meer we zelf kunnen geven. Vanuit ons bedrijf gaat zo’n 20.000 euro per maand naar het leger: diesel, banden, generatoren en drones.”
De aanvallen op de vitale infrastructuur raken ook zijn bedrijf. “Sinds november hebben we twee uur stroom en daarna drie uur weer helmaal niks. De koeien kun je niet uitzetten en daarom werken we met grote accu’s en generatoren.”
‘Wensenlijstje Moskou’
De oorlog vliegt letterlijk over zijn erf. “Ook bij ons zijn er boven het land drones neergeschoten”, vertelt Kees. “Laatst zag ik een F-16 een drone raken: dat veroorzaakte een enorme explosie boven de boerderij. Daardoor weet je meteen dat er ergens verderop levens zijn gered. Maar als het op je eigen dak valt, dan heb je pech.”
Niemand hier gelooft dat het land weggeven, echt vrede gaat brengen
kees Huizinga over het vredesplan van Trump
Het 28-puntenplan wijst hij fel af. “Het is een wensenlijstje uit Moskou. Niemand hier gelooft dat het land weggeven, echt vrede gaat brengen. De huidige frontlijn is een sterke verdedigingslinie. Als je die opgeeft, blijft er alleen een vlak land over, net zo plat als een Nederlandse polder. Daardoor stoomt Rusland zo door en komen er nog veel meer Oekraïense vluchtelingen naar West-Europa.”
Elke drie à vier weken aanval
In Lviv, in het westen van Oekraïne, telt Remco Geerding de dagen. Zijn vrouw is hoogzwanger van hun tweede kind. Ze wonen daar sinds eind 2021, vlak voor de Russische invasie.
“De afgelopen weken was het even rustig. Dat klinkt fijn, maar het maakt je ook zenuwachtig, want elke drie à vier weken komt er weer een grote aanval. We hopen dat het in het ziekenhuis rustig blijft, maar ze hebben ons al een rondleiding gegeven in de schuilkelder waar de bevalling eventueel plaatsvindt. Dat is heel anders dan de bovenverdieping met tl-licht en witte muren.”
Gecoördineerde aanvallen
Waar Lviv in het begin relatief gespaard bleef, is dat nu heel anders volgens Remco. “De zomer was stabiel, maar de laatste twee maanden is het goed mis. De aanvallen zijn veel meer gecoördineerd dan in het begin.” Hij beschrijft hoe dat gaat: “Ze sturen eerst honderden drones naar één stad, bijvoorbeeld Lviv.”
“Die blijven om de stad heen zweven en die hoor je dan ook continu. Het is een soort brommend geluid in de lucht”, gaat hij verder. “Ondertussen worden ook ballistische raketten gelanceerd.”
‘Zichtbaar en hoorbaar’
“Op het moment dat die in de lucht zijn, gaan al die drones tegelijkertijd richting hun doel. Alles is uitgerekend en de luchtverdediging is zichtbaar en hoorbaar”, legt Remco uit.
“Je ziet de lichtsporen van de luchtafweer en hoort de explosies. De drones zijn zwart en zie je soms pas als ze heel dichtbij zijn. Dat is eng, waardoor je de dagen erna slecht slaapt. Je kijkt voortdurend omhoog en vraagt je dan af: zit er iets in de lucht?”
Zonder stroom
“In goede periodes mis je drie tot vier uur per dag stroom, in slechte periodes zelfs zes tot acht uren. In dorpen of in het midden van het land zijn er zelfs plekken waar mensen twintig uur per dag zonder stroom zitten”, vertelt hij.
Zelf kan Remco zich een nog wel een batterij veroorloven. “Ik kan het dan huis zo’n acht uur warm houden als de stroom uitvalt. Maar 90 procent van de Oekraïners kan dat niet. Van pensioenen van 200 euro per maand, kan je natuurlijk geen accu kopen. Als het een strenge winter wordt gaat dat enorme problemen geven, vooral voor de ouderen.”
Gemengde gevoelens
Over het 28-puntenplan heeft zijn omgeving gemengde gevoelens. “De eerste reacties waren woede en verdriet. Mensen hebben jarenlang gevochten in de Donbas en hebben vrienden verloren. Zou je dat zomaar opgeven? Tegelijk hoor ik nu vaker: ‘we moeten misschien water bij de wijn doen’, want dit kan niet nog jaren doorgaan.”
Ondanks de drone-aanvallen en explosies blijft Remco met zijn jonge gezin in Lviv. “Er zit elke keer net genoeg tijd tussen de aanvallen om weer op te laden,” zegt hij bijna verontschuldigend. “Maar je voelt het wel: vier jaar oorlog eist z’n tol. Op een gegeven moment denk je: wanneer stopt dit?”
Niet uit te leggen
Intussen is z’n oudste dochter 2,5 jaar en begint zij langzaam te beseffen wat oorlog is. “Als het luchtalarm gaat en we beneden zitten, slaapt zij vaak gewoon door”, vertelt hij.
“Soms wordt ze wakker van een explosie en zegt ze dan: ‘raket’. Voor haar zijn raketten nog iets ‘liefs’, want zo wordt het in de kinderopvang uitgelegd. Ik weet niet hoe ik haar moet vertellen wat een raket echt is. Dat ís bijna niet uit te leggen.”
‘In de steek gelaten worden’
Op het platteland van Kyiv en in Lviv, klinkt dezelfde ondertoon: een diep verlangen naar rust, maar een nog dieper wantrouwen tegen vrede op Russische voorwaarden.
Guido ziet in zijn Nederlandse appgroepen in Oekraïne geen voorstanders van het Trump-plan zoals dat eerst op tafel lag. “Als het westen ons vraagt om te tekenen onder een Russisch wensenlijstje, dan zak je door het ijs. Het voelt alsof we in de steek gelaten worden.”
Strategische en menselijke gevolgen
Kees wijst op de strategische én menselijke gevolgen. “Je geeft niet alleen je land weg, je geeft ook miljoenen mensen weg aan een politiestaat. Je haalt de frontlijn naar je eigen voordeur toe.”
Remco vat het misschien het meest dubbel samen: “Iedereen die ik ken verlangt naar vrede, maar niet tegen elke prijs. Niet als dat betekent dat alles wat hier kapot is gegaan, al die graven met vlaggen erop, voor niets is geweest.”