Drama
The Last Viking. Regie: Anders Thomas Jensen. Met: Mads Mikkelsen, Nikolaj Lie Kaas, Nicolas Bro, Sofie Gråbøl. Lengte: 116 minuten.
De bruut Anker (Nikolaj Lie Kaas) heeft een probleem. Vijftien jaar geleden maakte hij 41,2 miljoen Deense kroon (5,5 miljoen euro) buit bij een overval. Toen de politie voor de deur stond, gaf hij zijn labiele broer Manfred (Mads Mikkelsen) instructies om die buit te begraven. Nu is Anker weer op vrije voeten. Maar Manfred lijdt aan een dissociatieve identiteitsstoornis: hij denkt dat hij John Lennon is en kan zich van Manfred weinig herinneren. Nog vervelender: spreekt Anker hem als Manfred aan, dan verminkt hij zichzelf of doet hij een zelfmoordpoging.
Het is een geslaagde running gag in The Last Viking, opnieuw zo’n onnavolgbare, bij vlagen hilarische zwart-komische slalom door filmgenres van de Deense regisseur en scriptschrijver Anders Thomas Jensen. Bij hem verwacht je humor op en over het randje, slapstick, shockerend geweld en moraalfilosofie. Tonaal zwabbert ook deze film alle kanten op: je lacht om gruwelen en raakt ontroerd door absurditeiten.
Als scriptschrijver draait Jensen zijn hand niet om voor een moralistisch drama als Oscarwinnaar In A Better World of een romkom, maar voor zichzelf reserveert hij de rare scripts waarin buitenbeentjes samenklonteren tot een geschifte familie, met als vaste krachten Mads Mikkelsen, Nicolas Bro en Nikolaj Lie Kaas. Mikkelsen tekent altijd, vertelde hij me eerder; het is net een reünie van zijn oude band. Tenzij Jensen normale films gaat maken.
Dat is bij The Last Viking zeker niet het geval. Mikkelsen speelt Manfred als een heilige idioot wiens stoornis eigenlijk hogere wijsheid is: zie ook dominee Ivan, die in Adam’s Apples het kwaad nog ontkent als dat hem in het gezicht slaat. Doorgaans worden dissociatieve stoornissen toegeschreven aan jeugdtrauma, maar Manfred had zijn stoornis als kind al, zo blijkt uit flashbacks – toen hij zich Viking waande.
Lees ook een interview met Mads Mikkelsen
Acteur Mads Mikkelsen: ‘Voor we het wisten rolden we vechtend de trap af’
Meegaan in de waan
Broer Anker moet hem eens te meer ‘normaal’ zien te krijgen. Als een moordlustige gangster zich aandient, vluchten de broers naar het ouderlijk huis, nu een Airbnb gerund door een stel in relatiecrisis. Anker, die vermoedt dat Manfred hier de buit begroef, volgt het advies van een psychiater om in Manfreds waan mee te gaan door The Beatles te herenigen – ofwel andere ‘gekkies’ die denken dat ze Paul, George of Ringo zijn.
Je kan daarin satire zien op doorgedraaide identiteitspolitiek, met identiteit als geheel vrije keuze en Manfred/John Lennon die zich gepijnigd uit een flatraam werpt zodra iemand zijn ‘dead name’ gebruikt. Bij Anders Thomas Jensen speelt meestal een filosofische kwestie. Overwin je het kwaad door het goede (Adam’s Apples)? Is alles toeval of bestaat er een hoger plan (Riders of Justice)?
Hier is dat wat troebeler. In de geanimeerde proloog van The Last Viking verliest de jonge Vikingprins Baldur een arm. Zijn vader hakt uit medelijden iedereen een arm af, want: „Heeft iedereen een gebrek dan heeft niemand een gebrek.” Dat lijkt te gaan over de eis je ‘privilege’ in te leveren voor minder bedeelden. En zo geschiedt in The Last Viking. Anker leert via flashbacks dat hij aan een veel ergere dissociatieve stoornis lijdt dan zijn broer. Iedereen blij, iedereen gelijk. En waar dat toe leidt, zien we in de epiloog.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
Waarom je NRC kan vertrouwen