Van de meeste nieuwe ministers in het kreukelkabinet-Schoof wil ik de namen liever niet onthouden, in de hoop dat ze dan extra snel ophoepelen. En dat geldt dus ook voor Foort van Oosten (VVD, Justitie). Maar nu moet ik wel. De man beging in z’n korte loopbaan een tweede blunder, na het wegwuiven van de rellen op het Malieveld omdat hij een NCTV-analyse vergat te lezen. Helaas kan ik ‘m deze nieuwe blunder niet al te zwaar aanrekenen omdat dat standaard wanbeleid is van opeenvolgende ministers van Justitie. Namelijk het exploiteren van een onredelijk en rechtsstatelijk twijfelachtig verkeersboetestelsel ten bate van de eigen begroting.
Alleen loopt die nu onder zijn interimbewind uit de rails, zoals verwacht en voorspeld. Hij kán het dus in theorie nog corrigeren. Aanleiding: de scheidend directeur van het Centraal Justitieel Incasso Bureau trok in de Leeuwarder Courant het laken weg. De jaarlijks 8 miljoen administratieve verkeersboetes zijn duidelijk te hoog en bij iedere verhoging volgens hem minder in verhouding met wat in het strafrecht wordt opgelegd. In het bijzonder geldt dat de verhogingen, tot 300 procent, bij niet betalen. Dat gaat zo niet langer. Iedereen in ‘de justitieketen’ weet dit, ook omdat de Raad van State het al vaker zei. Maar alleen wie met pensioen gaat durft het kennelijk hardop te herhalen.
Dat je acht miljoen verkeerszaken eenvoudiger en buiten de rechtszaal wil afdoen kan ik billijken, mits er natuurlijke voldoende bezwaarmogelijkheden bij de rechter zijn. Dat Justitie de opbrengst van de bestuurlijke boetes naar de eigen kas laat vloeien, was van meet af aan een ontwerpfout, met dubieuze gevolgen. Het maakt van iedere agent een collectant voor Justitie: het departement wordt er de gevangene van. Het wekt bij de verkeersdeelnemer de indruk dat rekeningrijden tóch is ingevoerd, maar dan alleen voor de zondaars. En het is een obstakel voor al die handhavers die burgers moeten onthullen wat je telefoon vasthouden achter het stuur wel niet is gaan kosten (439 euro).
Dat Justitie de opbrengst van de bestuurlijke boetes naar de eigen kas laat vloeien, maakt van iedere agent een collectant voor Justitie
Verantwoordelijk is Van Oostens’ voorganger Yesilgöz, die wat mij betreft daarmee kwalificeert als de minst capabele minister van Justitie in decennia. Zij trok een al dubieus stelsel nog verder uit balans door dermate onredelijke verhogingen in te voeren dat ze het Openbaar Ministerie tegen zich kreeg. Die moet met de (eigen) strafrechtelijke boetes immers in de pas blijven om geloofwaardig te zijn. En er bijvoorbeeld voor zorgen dat de ‘droge klap’ in de kroeg (400 euro) bij de politierechter niet láger uitvalt dan fout parkeren op een invalidenplek (450 euro). Dat is hierbij dus mislukt en nog verergerd door Yesilgöz’ draconische verhogingen bij wanbetalen. Dat brengt Van Oosten nu in het nauw. Het OM trok destijds de handen af van Yesilgöz’ verhogingen door haar demonstratief niet te volgen. Wat zij natuurlijk nooit had mogen laten gebeuren. Sindsdien straft de overheid met twee maten: het OM en rechter enerzijds en de minister van Justitie anderzijds. Ieder met eigen ideeën over wat proportioneel is. Dat een minister van Justitie de eigen begroting boven het gelijkheidsbeginsel laat gaan, het is onbestaanbaar.
Keert de wal nu het schip? De Kamer heeft de disproportionele boetepraktijk ook in de gaten en vroeg recent per motie om een correctie. Wat Van Oosten weigerde, want dan zou hij op z’n begroting 300 miljoen tekortkomen. Zelfs voor het niet indexeren van z’n boetes volgend jaar heeft-ie geen geld. Er bleef hem niks anders over dan de burger halfhartig aan te raden zich aan de verkeersregels te houden, exact wat z’n voorgangers ook al zeiden. Alsof dát nog de kern is – de minister heeft geld nodig, dáár zijn die boetes voor bedoeld. De boodschap is paradoxaal – geef liever wat extra gas, want dat is goed voor de kas van Justitie. Kunnen we ‘samen’ de politie blijven financieren.
Lees ook
Verhoging boetes heeft schokkend weinig met veiligheid te maken
Verkeershandhaving is een smoes geworden. Wat de burger haarfijn aanvoelt. Ook rechters laten zich inmiddels kritisch uit. De rechtbank Den Haag stelde de Hoge Raad al een ‘prejudiciële vraag’ omdat het „serieuze aanwijzingen ziet” dat er „geen sprake is van een fair balance tussen het algemeen belang en de bescherming van individuele rechten”. Hier dreigt straks strijdigheid met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens te worden geconstateerd. Dat zou pas een échte afgang zijn. De minister schendt in jaarlijks 8 miljoen zaken het EVRM. Goed gedaan, Dilan.
Ik durf te stellen dat aan de drie plagen die de verhouding burger-overheid de afgelopen jaren bedierven (gaswinning Groningen, toeslagen en overlast Schiphol) Yesilgöz’ boetebeleid kan worden toegevoegd.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
Waarom je NRC kan vertrouwen