ANPJoost Zwagerman in 2008 tijdens de uitreiking van de Gouden Ganzenveer in het Amsterdamse Concertgebouw.

De nieuwe biografie van Joost Zwagerman leidt tot opschudding in de literaire wereld en bij zijn nabestaanden. Biograaf Maria Vlaar zou een te negatief beeld schetsen van de in 2015 overleden schrijver. Het is niet voor het eerst dat een biografie leidt tot ophef.

Schrijver Joost Nijsen – een goede bekende van de familie – is zo boos over het boek dat hij een opiniestuk schreef. Daarin zegt hij dat Zwagerman wordt neergezet als “een tot zelfmoord gedoemde, op zichzelf gerichte psychiatrische patiënt die worstelde met zijn gestrande literaire loopbaan”. Ook zou Zwagerman ten onrechte worden omschreven als vrouwonvriendelijk en seksverslaafd.

Nijsen is niet de enige met kritiek. Op de redactie van de Volkskrant kwamen meerdere ingezonden brieven binnen van lezers die Zwagerman kennen als een vrolijke man en vinden dat dat te weinig aan bod komt in het boek.

Zolang er biografieën zijn, zijn mensen er boos over.

Joost de Vries

Het is bepaald niet de eerste keer dat controverse ontstaat na publicatie van een biografie. Recent voorbeeld is Ischa Meijer. Over de in 1995 overleden journalist en schrijver verscheen twee jaar geleden een biografie, tot ongenoegen van zijn weduwe Connie Palmen. Zij sprak van een “Judasbiografie” die “boosaardig” is.

‘Heel begrijpelijk’

“Dat was best wel lastig”, blikt Mai Spijkers terug. Zijn uitgeverij Prometheus publiceerde de biografie, maar was eerder óók uitgever van Ischa Meijer en Connie Palmen. “Heel begrijpelijk dat ze het niet leuk vond. Maar ik zei ook tegen haar: Annet Mooij schrijft die biografie. Ik kan moeilijk zeggen dat ik het alleen uitgeef als je een ander beeld van hem krijgt.”

De afgelopen jaren verschenen ook biografieën van Michaël Zeeman en Anil Ramdas. Binnenkort komt een boek uit over Menno Wigman. Allen schrijvers die op relatief jonge leeftijd zijn overleden. Het is volgens Volkskrant-literatuurjournalist Joost de Vries logisch dat die boeken leiden tot discussies en emoties.

“Zolang er biografieën zijn, zijn mensen er boos over. Je moet altijd beseffen dat wat in de handen van de één tot een bepaald verhaal leidt, in de handen van een ander een totaal ander verhaal kan worden.”

Volgens De Vries maken de biografieën extra veel los omdat de geportretteerden relatief kortgeleden zijn overleden. De herinneringen bij de nabestaanden zijn dan nog springlevend. “Die mensen moeten hun eigen persoonlijke ervaringen opeens rijmen met wat er op papier staat. Daar kan een enorm verschil in zitten.”

Claus en Bolkestein

Niet alleen biografieën over schrijvers kunnen tot ophef leiden. Zo zet Uitgeverij Pluim zich schrap voor de publicatie volgend jaar van een boek over prins Claus. Over zijn privéleven is relatief weinig bekend, en een boek schrijven over iemand van het koninklijk huis ligt al bij voorbaat gevoelig, zegt uitgever Mizzi van der Pluijm.

“Wat ik nu van de auteurs weet, is dat ze heel veel dingen over hem gevonden hebben die wij als Nederlanders niet van hem wisten. Dus ik denk dat dat boek echt iets gaat toevoegen aan zijn beeld.”

Ook uitgeverij Prometheus bereidt zich – na de kwestie-Ischa Meijer – voor op een nieuwe mediastorm. Volgend jaar komen zij met een biografie over de in februari overleden VVD-coryfee Frits Bolkestein. “Dat zal wel de nodige stof doen opwaaien”, zegt Spijkers, die toevoegt dat de auteur “diepgaand onderzoek” heeft gedaan naar Bolkesteins leven.

Biograaf Zwagerman ging “weloverwogen” te werk

Het boek Zwaag – De zeven levens van Joost Zwagerman ligt sinds vorige maand in de winkels. Uitgeverij De Arbeiderspers zegt dat Maria Vlaar acht jaar aan de biografie heeft gewerkt en dat ze “weloverwogen te werk is gegaan”.

De uitgever zegt tegen Nieuwsuur dat het lijkt dat de kritiek niet zozeer is toegespitst op de biografie zelf, maar meer op het beeld dat ontstond nadat media aandacht besteedden aan het boek.

“Het boek zelf biedt ons inziens een rijk, complex en compleet beeld. We hopen dat men het gaat lezen.”