AFPZelensky vorige week bij het presidentieel paleis in Kyiv
NOS Nieuws•gisteren, 20:41•Aangepast gisteren, 21:30
De Oekraïense president Zelensky zegt dat zijn land klaar is voor verkiezingen, ook als de oorlog nog niet ten einde is gekomen. Wel wil hij dan garanties van de Verenigde Staten en Europa dat de stembusgang eerlijk en veilig zal verlopen.
“Ik vraag nu in het openbaar de hulp van de VS”, zei hij tegen een groep journalisten, melden meerdere media, waaronder Kyiv Independent en persbureau Reuters. “Samen met onze Europese partners kunnen we de veiligheid garanderen die nodig is om verkiezingen te houden. Als dat gebeurt, is Oekraïne klaar om binnen 60 tot 90 dagen verkiezingen te houden.”
Volgens de Oekraïense krant stelde Zelensky dat hij het parlement gaat vragen om met wetvoorstellen te komen die moeten regelen dat er in oorlogstijd kan worden gestemd.
Correspondent Midden- en Oost-Europa Christiaan Paauwe:
“Het voorstel roept nog veel vragen op, maar Zelensky maakt hier een bijzondere draai die vergaande gevolgen kan hebben voor zijn land. Verkiezingen in oorlogstijd sloot hij tot nu toe steeds uit, en de meeste Oekraïners waren het daarmee eens. Want hoe zorg je ervoor dat de verkiezingen democratisch en veilig verlopen, als het land continu wordt aangevallen en als een deel van de bevolking onder Russische bezetting leeft? Bovendien is er de zorg dat verkiezingen kunnen leiden tot verdeeldheid die Rusland weer zou kunnen uitbuiten.
Maar de Amerikaanse president Trump heeft sinds hij aan de macht kwam er bij Zelensky meerdere keren op aangedrongen om verkiezingen te houden. Deze eis kwam ook terug in het ‘vredesplan’ dat de VS met Rusland opstelde. Zelensky laat met deze aankondiging zien dat hij bereid is ver te gaan om Amerika tevreden te stellen. Ook zal hij hiermee kritiek dat Oekraïne steeds autoritairder wordt van de hand kunnen doen.
Bovendien is de timing opvallend. Oekraïne is nog aan het bijkomen van een vergaand corruptieschandaal in de energiesector, waardoor Zelensky’s rechterhand Jermak gedwongen werd om te vertrekken. Hierdoor heeft de populariteit van de president een grote deuk opgelopen. Als er daadwerkelijk verkiezingen komen, zou dat voor hem en zijn partij zomaar slecht kunnen uitpakken.”
Zelensky werd in 2019 met 73 procent van de stemmen gekozen als president. Zijn ambtstermijn zat er officieel in mei van vorig jaar op, maar de huidige Oekraïense wet staat geen verkiezingen toe in oorlogstijd. Zelensky stelt nu “zelf de wil en bereidheid te hebben” om zich hard voor te maken voor een wijziging van die wet.
Mochten er daadwerkelijk verkiezingen komen, dan is ook de vraag hoe Oekraïners op de vlucht hun stem zouden kunnen uitbrengen. Naar schatting hebben ruim 5 miljoen Oekraïners hun land verlaten sinds de grote Russische invasie van begin 2022. Verder zijn nog eens zo’n 4 miljoen Oekraïners in hun eigen land ontheemd. In Nederland verblijven zo’n 135.000 Oekraïense vluchtelingen.
Overleg in Londen
Amerikaanse en Russische diplomaten stelden eerder een 28-puntenplan op voor beëindiging van de oorlog in Oekraïne. Daarin stond onder meer dat binnen honderd dagen nieuwe verkiezingen in Oekraïne moeten komen. Tot ontstemming van Oekraïne was het zelf niet betrokken bij de totstandkoming van dat plan.
Het bevat voor het land zeer ongunstige punten, waaronder dat de door Rusland bezette gebieden in de Donbas Russisch grondgebied worden en dat ook delen die Rusland niet bezet Russisch zouden worden. Voor veel Oekraïners komt dat neer op capitulatie.
Als tegenreactie spreekt Zelensky met zijn Europese bondgenoten over een alternatief voorstel. Hoe dat Europese voorstel eruitziet, is nog niet bekend. Na overleg in Londen, hamerden Zelensky, de Britse premier Starmer, de Duitse bondskanselier Merz en de Franse president Macron gisteren op het belang van harde veiligheidsgaranties tegen verdere Russische agressie.