De een heeft een rolkoffer met persoonlijke spullen, de ander vuilniszakken. Voor de ingang van de Rotterdamse Pauluskerk wacht een tiental mensen – man, vrouw, jong, oud. Het is kwart voor negen in de ochtend. Wanneer een medewerker de deuren even later opent, rennen de bezoekers naar binnen. De meesten hebben die nacht buiten geslapen.
Sommigen snellen de trap op. Alvast een nummertje trekken voor de douche om weer op te warmen. Anderen claimen een tafel waar ze met hun hoofd op kunnen rusten om nog wat te slapen. Vuilniszakken en rolkoffers blijven de rest van de dag in de hal, gestapeld op karren.
De 40-jarige muzikant Alberto uit Cuba sliep vannacht op een bankje in de buurt van de haven. Hij heeft een gunstige plek gevonden, vindt hij, uit de wind. Een slaapzak heeft hij niet meer. Het werd te zwaar om die de hele dag mee te dragen. Ergens in de kerk heeft hij een gitaar gevonden die een beetje vals klinkt. Hij speelt er een zelf bewerkt arrangement van Bach op. Het doet wel pijn om te spelen. Door de kou heeft hij last van ontstekingen in zijn gewrichten.
Een slaapzak heeft hij niet meer. Het werd te zwaar om die de hele dag mee te dragen
De Pauluskerk helpt ‘de meest kwetsbaren’ van Rotterdam. Dat zijn onder anderen dak- en thuislozen, verslaafden, mensen met psychiatrische problemen en mensen zonder geldige verblijfspapieren. Vooral daklozen komen naar de kerk om overdag op een warme plek te kunnen verblijven en te eten.
Onwenselijk gedrag
Elke winter tuigt de gemeente Rotterdam extra tijdelijke opvangplekken op als de gevoelstemperatuur buiten 0 graden is. „Al vanaf een buitentemperatuur van 15 graden kunnen onderkoelingsverschijnselen optreden”, „Dus waarom is er pas opvang vanaf een gevoelstemperatuur van 0 graden?”
Rotterdam wordt bovendien onveiliger door het grote aantal mensen dat in de kou buiten slaapt. „Door onderkoeling raken mensen sneller geagiteerd en gaan onwenselijk gedrag vertonen”, schrijft hij. Veel mensen gebruiken alcohol of andere drugs om warm te blijven. „Dat is juist niet slim”, zegt Slockers aan NRC. „Door alcohol worden de bloedvaten wijder en krijgen mensen een blos op hun gezicht. De huid lijkt warmer, maar van binnen koel je alleen maar af.”
De gemeente zegt dat de kou geen invloed heeft op het gedrag van dakloze mensen. Ze verwijst naar onderzoek uit Canada, waaruit blijkt dat onderkoeling optreedt vanaf een gevoelstemperatuur van 0 graden.
Het aantal mensen dat in Rotterdam buiten slaapt, nam de afgelopen jaren toe. Zo’n tien jaar geleden sliepen er nog ongeveer vijftien mensen buiten. Nu zijn dat er naar schatting van hulpverleners en de gemeente ongeveer 250.
Niemand hoort op straat te slapen, vindt de Pauluskerk. Nu komt in Rotterdam niet iedereen in aanmerking voor opvang.
Om hiervoor aandacht van de gemeente te vragen, voert de kerk deze week actie op het Rotterdamse Schouwburgplein. Mensen die normaal gesproken buiten slapen, kunnen in de nacht van woensdag op donderdag in een door de kerk opgezette tent overnachten.
Het doet wel pijn om gitaar te spelen. Door de kou heeft hij last van ontstekingen in zijn gewrichten
NRC bezocht de Pauluskerk in aanloop naar de actie op het Schouwburgplein en sprak met mensen die geen woning of zelfs geen slaapplaats hebben. Om te voorkomen dat zij in de toekomst door dit artikel meer moeite krijgen met het vinden van een baan, worden hun achternamen niet genoemd. Sommige mensen die de krant sprak, wilden om deze reden überhaupt hun (achter)naam niet geven. Wat doet het met een mens om op straat te leven?
Vijf zakjes suiker
Op de begane grond van de kerk zitten sommige mensen in groepjes aan een tafel en blijven de hele dag bij elkaar. Hier en daar staat een schaakspel op tafel, of domino. Anderen zijn alleen en praten met niemand. Sommigen staren de hele dag voor zich uit. Ze hebben geen telefoon. . Boven zijn de hele dag koffie, thee en broodjes verkrijgbaar. Sommigen doen wel vijf zakjes suiker in hun koffie. Niet voor de zoete smaak, maar om weer energie in het lichaam te krijgen.
Een jonge Poolse vrouw schreeuwt en loopt kwaad de kerk uit met haar rolkoffer. Er is ruzie. Liefdesperikelen, vertelt coördinator Jaimy Eenkhoorn (40). Haar vorige relatie is uitgegaan. Nu heeft ze een ander. Maar haar oude geliefde blijkt intieme foto’s van haar op zijn telefoon te hebben bewaard.
‘Slapen’ doet Murat (51) inmiddels al zo’n vijf maanden in een portiek in de buurt van het centraal station. Maar echt slapen – diep, dat je even helemaal weg bent – kun je het niet noemen. Op straat doe je dat met één oog open. Om te voorkomen dat iemand je spullen steelt. En eigenlijk ook omdat het te koud is. Te koud om echt in slaap te vallen. Hij heeft een dikke slaapzak. Maar zijn voeten blijven koud. Ook al draagt hij twee paar sokken over elkaar.
Hij heeft een dikke slaapzak. Maar zijn voeten blijven koud. Ook al draagt hij twee paar sokken over elkaar
Drugs heeft Murat ook een tijdje gebruikt om warm te blijven. Zo’n beetje alles wat je kunt bedenken. Heroïne, cocaïne. Nu is hij daarmee gestopt. Want drugs helpen niet om vooruit te komen. Soms rookt hij nog een joint.
Murat heeft eventjes geprobeerd om te bedelen. Maar na een paar minuten is hij ermee gestopt. Het voelde niet goed om geld te vragen terwijl hij ‘werkende’ handen en voeten heeft. Daarom verzamelt hij nu blikjes en flesjes. Hij gaat altijd tussen twee en vijf op dezelfde kruising staan in Rotterdam-West en vraagt autobestuurders of ze iets hebben liggen. Veel automobilisten herkennen hem inmiddels. Die rijden daar elke dag.
Waarheid
Een 23-jarige man uit Birmingham gaat ’s nachts naar de sportschool. Zijn gym is 24/7 open. Hij gaat erheen, beweegt een beetje, om warm te blijven. Bewegen is op straat sowieso de beste strategie, als je het hem vraagt. Ook als hij ’s nachts niet in de sportschool maar buiten is, blijft hij lopen. Als je ergens op de grond gaat liggen, krijg je het alleen maar koud. Hij zegt dat hij in september dakloos raakte nadat zijn paspoort, telefoon en pinpas tijdens een vakantie in Nederland werden gestolen. De Britse ambassade kon hem naar eigen zeggen niet goed helpen.
„We weten nooit honderd procent zeker of onze bezoekers de waarheid vertellen”, zegt coördinator Eenkhoorn. Of het verhaal van de man uit Engeland klopt, weet hij ook niet. „Maar dat maakt niet uit. Het gaat erom dat we hen zien voor de mensen die ze zijn.”
De 56-jarige Jacek uit Polen heeft de afgelopen weken op zijn telefoon een website gebouwd over dakloosheid in Rotterdam. Hij is handig met AI, zegt hij, terwijl hij een stapel geplastificeerde QR-codes met het logo van zijn site op tafel legt. Er zit een elastiekje aan, als een sleutelhanger. Vandaag gemaakt. Op de website deelt hij hoe hij denkt dat Rotterdam schoner en veiliger kan worden. En tips voor andere daklozen. Bijvoorbeeld waar je gratis openbare toiletten kunt gebruiken.
„Overwin het kwade door het goede”, te lezen in de Pauluskerk in Rotterdam.
Foto Joris van Gennip/ANP
Zoom in
Vijftien jaar geleden kwam Jacek vanuit Polen naar Nederland om te werken. In april dit jaar verloor hij zijn baan, en daarmee ook zijn woonruimte. Veel arbeidsmigranten huren hun accommodatie via hun werk; de werkgever is dan ook de huisbaas. Bij ontslag verliezen ze ook de woonruimte. Het aantal dakloze arbeidsmigranten neemt de laatste jaren fors toe. Inmiddels zijn drie op de vijf mensen die op straat slapen arbeidsmigranten.
Veel arbeidsmigranten huren hun accommodatie via hun werk; de werkgever is dan ook de huisbaas. Bij ontslag verliezen ze ook de woonruimte
Arbeidsmigranten slapen relatief vaak op straat, omdat zij doorgaans niet in aanmerking komen voor de permanente winteropvang. Tijdens de koudste maanden kunnen dakloze mensen daar dag en nacht verblijven, mits zij kunnen aantonen langer dan vijf jaar in Nederland te hebben gewerkt of een Nederlands paspoort hebben.
Jacek zegt dat zijn situatie ‘goed’ is. Hij heeft een tentje aan de rand van de stad, waar het rustig is. Regen is van alle weersomstandigheden voor hem het vervelendst. Onlangs was het gaan lekken in zijn tent. Alles was nat. Gelukkig heeft hij drie slaapzakken.
Opvang voor iedereen zou volgens de gemeente „een aanzuigende werking hebben op iedereen met een huisvestingsprobleem”. Een woordvoerder van wethouder Ronald Buijt (Zorg, Leefbaar Rotterdam): „Mensen worden geacht zelfredzaam en verantwoordelijk te zijn om in hun levensonderhoud en onderdak te voorzien, eventueel met hulp van anderen.”
Misbruik
De 62-jarige Liesbeth raakte dakloos in de jaren 80 en kwam toen al in de Pauluskerk. Ze was destijds verslaafd aan heroïne en cocaïne. Inmiddels is ze mede dankzij hulp van de Pauluskerk al jaren clean. Ze is zelfs gestopt met roken. En ze heeft een huis. Maar ze komt nog steeds naar de kerk voor de activiteiten. Vanmiddag gaat ze schilderen. Er komen de afgelopen twee maanden meer vrouwen in de kerk, ziet vrijwilliger Carole Peeters (42).
Van vrouwen op straat wordt al gauw misbruik gemaakt, weet Liesbeth. Het is daarom belangrijk om mensen om je heen te verzamelen die je kunt vertrouwen.
De Poolse Gosia (36) zocht andere Polen op straat op, om als vrouw maar niet alleen te hoeven zijn. Een jaar geleden verloor ze haar baan en daarom ook haar woonruimte. Sindsdien sliep ze af en aan op straat. Om warm te blijven had ze een slaapzak. Nu heeft ze een nieuwe vriend bij wie ze ‘s nachts kan slapen. Overdag komt ze nog naar de Pauluskerk. Vandaag heeft ze alcohol gedronken, vertelt ze. Haar wangen zijn roze.
Lees ook
Drugs, poepen, slapen in portieken: overlastgevende daklozen worden harder aangepakt in Rotterdam
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
De journalistieke principes van NRC