Een geweldige reis door de tijd – Ayreon live in Tilburg

Voor de vierde keer sinds 2017 veranderde Tilburg een heel weekend lang in ‘Ayreon City’. En opnieuw wisten Arjen Lucassen en producer Joost van den Broek in recordtempo vijf concerten uit te verkopen, waarmee fans uit alle hoeken van de wereld richting 013 trokken. Waar de vorige twee edities draaiden om de jubileums van specifieke albums, stond dit jaar in het teken van een andere mijlpaal: het dertigjarig bestaan van Ayreon. Bij Zware Metalen houden we wel van een goed feestje, dus togen verslaggever Marco en fotograaf Kitty naar Tilburg om dit spektakel mee te maken.

Het centrum van Tilburg ademt Ayreon. Op deze eerste dag van het jubileumweekend wapperen overal vlaggen met het logo, terwijl de straten gevuld zijn met fans die elkaar moeiteloos herkennen aan hun bandshirts. Ook de lokale horeca haakte enthousiast in: diverse cafés en restaurants bieden speciale Ayreon-menu’s aan om de vele bezoekers uit binnen- en buitenland welkom te heten. Voor de ingang van 013 vormt zich, inmiddels traditiegetrouw, al vroeg een lange rij fans. Zodra de deuren openen, stroomt het publiek echter vlot naar binnen, op weg naar een avond waar de verwachtingen hooggespannen zijn. Voordat het concert begint komt Michael Mills even het publiek toespreken. Hij doet een beroep op het publiek om geen mobiele telefoons te gebruiken tijdens het optreden.

Het hele podium is een groot scherm en ook naast het podium zijn twee schermen opgetrokken, waarop de Dream Sequencer wordt weergegeven. Samenspel met de zaallichten geeft het effect alsof je je echt in het apparaat begeeft en terug gaat in de geschiedenis van Ayreon.

De eerste akte vanavond staat in het teken van nummers die nog niet eerder tijdens de Ayreon-shows voorbij zijn gekomen. Het feest opent met de elektronische klanken van House of Mars. Het is even wennen om Wudstik te horen in plaats van Johan Edlunds zware stem, maar hij geeft het nummer een fraaie eigen draai. Opvallend is dat er dit keer per nummer één vocalist centraal staat, waardoor het podium minder druk oogt dan in voorgaande edities.

Daarna mag Magaly Luijten Sail Away to Avalon vertolken. De beelden op de achtergrond, gecombineerd met het podiumlicht, zorgen voor een spectaculair plaatje. Muzikaal komt de kracht van het nummer echter niet helemaal tot zijn recht. De mix in de zaal legt de nadruk te sterk op de toetsen van Joost, terwijl de gitaren aan impact verliezen. Bovendien kampt Magaly hoorbaar met stemproblemen: de hoge partijen lukken niet altijd, al gooit ze er zichtbaar alles in om het publiek toch mee te nemen.

Naast het Ayreon-repertoire is er ook ruimte voor andere projecten van Arjen Lucassen. Green and Cream van Guilt Machine wordt overtuigend gebracht door Tommy Karevik. Daarna komt de onlangs geridderde Arjen zelf het podium op voor Days of the Knights, afkomstig van het heruitgebrachte eerste soloalbum. Zijn stem klinkt goed en ondanks zijn bekende podiumvrees oogt hij deze keer opvallend ontspannen.

Elke vocalist wordt enthousiast onthaald, maar de grootste ovatie klinkt bij de entree van Anneke van Giersbergen. Begrijpelijk, want Anneke verkeert hoorbaar in topvorm – iets wat ze eerder dit jaar al bewees tijdens de jubileumshows van The Gathering. Haar uitvoering van Day Six: Childhood is ronduit prachtig. Ondertussen treden Irene Jansen en Marcella Bovio, tot dan toe vooral actief als backing vocalisten, naar voren voor Dragon of the Sea.

Tussen al dat vocale vuurwerk zorgt Heather Findlay voor een mooi contrast. Haar ingetogen vertolking van Day Thirteen: Sign, samen met Marcella Bovio, behoort tot de fijnste momenten van de eerste akte. Ook het gevoelige fluitspel van Jeroen Goossens verdient hier een eervolle vermelding.

Bij Sea of Machines verschijnt een publiekslieveling: Damian Wilson. Heel even dan, want al na een paar maten staat hij midden tussen het publiek. Een spontane actie die voor de nodige hilariteit zorgt, maar niet heel praktisch blijkt. Zonder in-ears is hij afhankelijk van de podiumgeluid, dus na een korte herstart blijft hij wijselijk op het podium – waar hij alsnog de zaal volledig inpakt.

Vervolgens is het tijd voor een nieuwe ster binnen het Ayreon-universum: Dino Jelusick. Zijn samenwerking met Arjen begon al tijdens het laatste Star One-album, maar vanwege een conflict met zijn platenmaatschappij verscheen zijn versie van The Year of ’41 destijds niet op de plaat. Inmiddels is dat opgelost, en vanavond brengt Dino het nummer live – en hoe! Met schijnbaar moeiteloze power blaast hij het publiek omver. Als Michael Mills hem in het tweede deel bijvalt met zijn onwaarschijnlijke hoge uithalen, ontstaat er een vocaal duel van een ander niveau.

Wudstik keert terug voor Last Man on Earth. Daarna wordt het op het podium drukker met Unification, het vierde deel van The Theory of Everything, waarin Tommy, Michael en Anneke samen schitteren. Arjen sluit de eerste akte persoonlijk af met Carried by the Wind, waarna de zaal zich opmaakt voor een tweede deel dat minstens zo spectaculair belooft te worden.

De tweede akte van de avond staat volledig in het teken van de klassiekers. Hier komen de stevigere nummers voorbij, met als eerste hoogtepunt het dreigende Into the Black Hole. Ooit ingezongen door Bruce Dickinson, maar vanavond op indrukwekkende wijze vertolkt door Damian Wilson. Minstens zo spectaculair is Dino Jelusick, die Dawn of a Million Souls moeiteloos naar zijn hand zet. Gelukkig klinken de gitaren inmiddels een stuk prominenter in de mix, waardoor de volle kracht van het nummer goed uit de verf komt.

Een Ayreon-set vol klassiekers kan natuurlijk niet zonder Valley of the Queens. Anneke deelt het podium met Magaly Luyten en Heather Findlay, en juist hier blijkt dat Magaly beter tot haar recht komt in het stevigere werk van Ayreon dan in de meer melodieuze stukken.

Wanneer Jeroen Goossens zijn didgeridoo tevoorschijn haalt, weet iedereen in de zaal welk nummer volgt: Day Sixteen: Loser. Michael Mills geeft een theatrale uitvoering, bijgestaan door Irene Jansen, die verrassend stevig grunt. Ondertussen laat Joost van den Broek zijn innerlijke Ken Hensley spreken op het Hammond-orgel. Er zijn tegenwoordig maar weinig toetsenisten die een Hammond zó intens kunnen laten grommen en gillen als Joost.

Via het scherm verschijnt Peter Daltrey om The Castle Hall in te leiden. Robert Soeterboek neemt de lage zangpartij voor zijn rekening, al lijkt hij daar wat mee te worstelen. In Amazing Flight, dat hij samen met Arjen brengt, klinkt hij merkbaar beter en krijgt hij de zaal mee.

Na een spetterende uitvoering van Everybody Dies is het opnieuw tijd voor ‘Sir’ Arjen Lucassen zelf. In zijn dankwoord kan hij het niet laten te benadrukken dat hij – in tegenstelling tot ‘Knight’ Damian Wilson en ‘Sir’ Russell Allen – de enige écht geridderde is binnen het Ayreon-universum. Ook Joost van den Broek neemt de microfoon om zijn dank uit te spreken, in het bijzonder richting Arjen, met wie hij inmiddels al vele jaren intensief samenwerkt.

Als toegift volgen Set Your Controls en Day Two: Isolation, waarmee de avond na bijna tweeënhalf uur muziek tot een einde komt.

Wat achterblijft, is diepe indruk. Natuurlijk om de vocale krachtpatserij, maar minstens zozeer door de loepzuivere en strakke band. Vooral Timo Somers op gitaar en Joost van den Broek op toetsen stelen instrumentaal de show. Dit vierde Ayreon-weekend was wederom een grootse belevenis. En zoals altijd rijst na afloop dezelfde vraag: welke verrassing zullen Arjen en Joost over twee jaar voor ons in petto hebben?