Jullie vragen worden beantwoord door directeur Stijn Grove, van de Dutch Data Center Association, hoogleraar energietechnologie David Smeulders, aan de Technische Universiteit Eindhoven en datawetenschapper Alex de Vries-Gao, aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.
1. Wat is het belang van Nederland om hier datacenters te hebben?
Al onze data staan opgeslagen op servers in datacenters. Dit zijn grote hallen vol met apparaten, die de hele dag staan te draaien. “Alles wat we online doen komt uit een datacenter, waardoor ze onmisbaar zijn geworden voor onze groeiende digitale economie”, begint directeur Grove.
Dit geldt niet alleen voor websites en zorginstellingen, maar ook voor onze infrastructuur zoals bruggen, industriële IT-systemen en slimme steden. “Vrijwel elke digitale dienst die schaalbaar, veilig en altijd beschikbaar moet zijn, draait uiteindelijk op datacenters.”
Volgens Grove stelt de overheid scherpe eisen aan datacenters op het gebied van veiligheid, innovatie en beheer. “Het is belangrijk dat data van vitale en kritieke sectoren, zoals de zorg, defensie en het financiële systeem dichtbij en in Nederland houden”, zegt hij.
Stijn Grove, directeur van de Dutch Data Center Association
Vanwege de verdere digitalisering en opkomst van AI moeten we voorkomen dat we afhankelijk worden van externe partijen. Dit is bepalend voor wat we in de toekomst kunnen blijven verdienen. Volgens Grove zijn datacenters daarom onmisbaar voor onze veiligheid.
De centers worden nu vaak gebruikt voor eenvoudige zaken, zoals het maken van grappige AI-filmpjes. Datawetenschapper Alex de Vries-Gao, die onderzoek deed naar de duurzaamheid van datacenters en AI, plaatst daar vraagtekens bij. “Want hoe groter de AI-modellen die deze toepassingen ondersteunen, hoe beter de prestaties, maar dit vereist ook aanzienlijk meer rekenkracht en dus een hoger stroomverbruik”, legt hij uit.
AI verbruikt veel meer stroom dan andere digitale technieken, weet de datawetenschapper. “Dat maakt de discussie erover lastig, vooral omdat de datasector niet transparant is over waar dat stroomverbruik precies aan opgaat”, stelt De Vries-Gao.
2. Hoe wordt de stroom voor datacenters opgewekt?
“Net zoals huishoudens stroom uit het stopcontact krijgen, komt de stroom voor datacenters van het stroomnet”, antwoordt hoogleraar energietechnologie Smeulders.
Hij vertelt dat een mix aan energiebronnen het stroomnet vult. “Een deel van deze stroom komt van zon- en windenergie, een ander deel van kool- en aardgascentrales en een deel komt uit kernenergie. Diezelfde mix van stroom gaat ook naar de datacenters.”
Volgens Grove, directeur van Dutch Data Center Association, kopen datacenters steeds vaker duurzame elektriciteit in: “Via energieleveranciers worden veelal langlopende contracten afgesloten voor stroom uit wind en zonneparken, dit is inmiddels opgelopen naar 52 procent.”
Hoogleraar energietechnologie David Smeulders en datawetenschapper Alex de Vries-Gao3. Waarom worden datacenters niet energieneutraler gebouwd?
Volgens hoogleraar Smeulders werken datacenters gezamenlijk aan het verminderen van hun energieverbruik. “Datacenters verbruiken namelijk op twee manieren veel energie”, vertelt hij. “Alle computers in datacenters draaien dag en nacht om onze filmpjes, onze bestanden en onze cloudgegevens in de lucht te houden.”
“Dus hoe meer data wij gebruiken en hoe vaker wij AI gebruiken, hoe meer stroom datacenters nodig hebben.” Hoe veel stroom wordt verbruikt is dus ook afhankelijk van hoeveel wij als consument verbruiken.
“Ook geven computers veel warmte af”, gaat de hoogleraar verder. Smeulders vergelijkt het met een computer op een bureau: “Die heeft een ventilator voor als hij te heet wordt. Je kunt je voorstellen dat een datacenter heel veel koeling nodig heeft en dat kost heel veel elektriciteit.”
“Een van de manieren om dat energieverbruik te verminderen is om efficiëntere computersystemen te maken die minder warmte afgeven”, zegt Smeulders.
Directeur Grove ziet dat datacenters steeds duurzamer worden. Ze gebruiken zuinigere apparatuur, slimmere koelsystemen. Ook gebruiken ze hun eigen warmte steeds vaker om bijvoorbeeld bedrijven en woningen te verwarmen.
“Stroom is de grootste kostenpost voor datacenters. Daarom doen ze er alles aan om geen stroom te verspillen, want dat voelen ze direct in hun portemonnee.” Grove geeft ook aan dat er plannen zijn om de komende jaren veel meer woningen te verwarmen met de restwarmte van datacenters.”
4. Kunnen we datacenters niet verplichten om zelf energie op te wekken?
Hoewel datacenters al duurzame energiebronnen gebruiken, blijven zij afhankelijk van het openbare stroomnet, zegt Grove. “Het stroomverbruik van grote datacenters is namelijk vele malen groter dan wat huishoudens en bedrijven op eigen daken of een terrein met duurzame energie kunnen opwekken. Zonnepanelen en opslag dragen zeker bij, maar er blijft stroom van het net nodig”, zegt hij.
Volgens Smeulders wordt het bovendien steeds moeilijker voor netbeheerders om nieuwe gebruikers aan te sluiten, omdat het stroomnet vol is. “Dit geldt zowel voor huishoudens als voor industrieën als voor datacenters”, zegt de Zo zegt de hoogleraar energietechnologie. “Energieleveranciers moeten nieuwe stroomgebruikers hierdoor op een wachtlijst zetten. Voor grote bedrijven die veel stroom nodig hebben, kan die wachtrij oplopen tot 10 jaar.”
5. Hoe wordt bepaald waar ze komen te staan?
Voordat de bouw van een datacentrum start, moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan, zegt directeur Grove. “De locatie wordt bepaald door netwerkverbindingen, nabijheid van gebruikers, beschikbaarheid van stroom en fysieke ruimte voor een datacentrum.”
Daarnaast spelen regelgeving, veiligheid en politieke stabiliteit een doorslaggevende rol bij het bepalen van de locatie van een nieuw datacentrum. Een laatste belangrijk punt is de ‘latency’, ook wel de tijd die data nodig heeft om van de gebruiker naar de server in het datacentrum heen en weer terug te reizen. Grove: “Data en rekenkracht moeten vaak dichtbij de gebruiker zitten voor optimaal gebruik van het netwerk.”
6. Kunnen datacenters in EU-verband beter verdeeld worden?
Europees beleid kan zaken beïnvloeden, maar mag de vrije markt niet volledig sturen, zegt Grove. “Op dit moment is er al veel Europese spreiding van datacenters. Zo zit social media bijvoorbeeld niet in Nederland, net als grote platformen zoals Apple”, gaat hij verder.
Data die niet afkomstig zijn van de kritieke sectoren in Nederland, worden volgens de directeur op afstand in clouddiensten opgeslagen. “Al deze zaken staan meestal aan de buitenkant van Europa, zoals in Scandinavië, in Ierland of in Oost-Europa, omdat daar de elektriciteit veel goedkoper is”, legt hij uit.
“Kijken we naar de landen om ons heen, zoals België, Engeland, Duitsland en Frankrijk dan is het percentage van stroomverbruik van datacenters vrijwel gelijk. Alleen in Scandinavië en Ierland ligt dit percentage veel hoger.”
Terwijl de huidige dataopslag al verspreid is over Europa, vindt de training van grote AI-modellen nu nog vrijwel uitsluitend plaats in de Verenigde Staten en China. “Als we in Europa mee willen doen aan de ontwikkeling van AI dan moeten hiervoor meer datacenters komen”, zegt Grove.
7. Kunnen we met minder datacenters ook goed blijven functioneren?
“Alleen als de vraag naar digitale diensten structureel afneemt en dat is niet het geval”, zegt Grove. “Door cloudgebruik en AI groeit de sector juist.”
Datacenters worden wel steeds efficiënter. “Ze leveren meer rekenkracht op minder ruimte. Hierdoor zien we dat kleine locaties samengaan in grotere centra”, legt hij uit.
Toch betekent dat niet dat de sector zomaar kleiner kan worden zonder dat we dat merken.”De Nederlandse datasector groeit momenteel minder hard dan buurlanden. Dit maakt ons land afhankelijker van buitenlandse techniek en verslechtert het investeringsklimaat”, ziet Grove.
Over het belang van de de vele datacenters in Nederland verschillen de meningen. Zo zegt datawetenschapper De Vries-Gao: “Je hebt datacentrum nodig voor alle digitale applicaties die je dagelijks gebruikt, maar het is vaak niet duidelijk wat nou precies de bijdrage is van zo’n datacentrum.” Met andere woorden: het is niet duidelijk wat de impact is op het dagelijks leven van mensen als een datacentrum verdwijnt.
De apparatuur die in centers staat is breed inzetbaar en wordt voor meer doeleinden gebruikt en niet alleen voor Nederlandse gebruikers, legt de datawetenschapper uit. Andersom is het geen probleem om gebruik te maken van datacenters in Frankfurt als daar de Nederlandse service staat. Dat scheelt hooguit een paar milliseconde aan vertraging op de verbinding, zegt De Vries-Gao.