Polaris ImagesTrump met Europese leiders in het Witte Huis, afgelopen augustus
Saskia Dekkers
correspondent Europa
Roos Verbrugh
redacteur Nieuwsuur
-
Saskia Dekkers
correspondent Europa
-
Roos Verbrugh
redacteur Nieuwsuur
Het is “in het belang van de Verenigde Staten en Europa” dat de Europese Unie wordt opgeheven. Dat zegt Nile Gardiner, directeur van de Europese tak van de Heritage Foundation, tegen Nieuwsuur. Die conservatieve denktank staat bekend als de belangrijkste vormgever van het beleid van de tweede termijn van de Amerikaanse president Donald Trump.
De Trump-regering steunt “bewegingen en politieke leiders in Europa” die “pro-Amerikaans zijn en geloven dat Europa een andere richting moet inslaan”, zegt Gardiner. Het gaat daarbij om leiders van Italië, Polen en Hongarije, die de conservatief denker ziet als “belangrijke bondgenoten”.
In februari uitte vicepresident J.D. Vance al scherpe kritiek op Europa. Deze zomer kwamen er verdere aanwijzingen aan het licht dat de VS uit is op een machtswissel.
Ik zie geen enkel toekomstscenario waarin Europa beter af is mét het voortbestaan van de Europese Unie dan zonder.
Nile Gardiner
Volgens de nieuwe Amerikaanse veiligheidsstrategie, die deze maand werd gepubliceerd, dreigt Europa “zijn beschaving te verliezen door immigratie en het wegvallen van nationale identiteiten”. Het document prijst nationalistische partijen “die het individuele karakter en de geschiedenis van Europese landen” willen behouden en steunt patriottische partijen in hun strijd om de EU van binnenuit te ontmantelen.
Als reactie daarop riep Eurocommissaris voor de Mensenrechten Michael O’Flaherty op tot moed tegen de Amerikaanse kritiek op de EU. Europese regeringsleiders reageerden opvallend weinig. De Duitse bondskanselier Friedrich Merz was wel fel en noemde het plan “onacceptabel en onaanvaardbaar”.
De voorzitter van de commissie in het Europarlement die het contact met de VS onderhoudt, noemde de veiligheidsstrategie “een frontale aanval op de EU”. De woorden van het Witte Huis komen volgens hem neer op inmenging in Europese verkiezingen.
‘Waarschuwing voor Europa’
Vanuit rechtse partijen wordt er ook positief gereageerd op het Amerikaanse beleidsstuk. Europarlementariër Mieke Andriese (PVV) noemt het deze week een “duidelijke strategische waarschuwing voor Europa”. “Massa-immigratie bedreigt onze Europese identiteit.”
Ook Europarlementariër Sander Smit (BBB), lid van een commissie voor het versterken van de Europese democratie, kan zich vinden in delen van de Amerikaanse kritiek. “BBB staat niet achter het afschaffen van de EU, maar vindt dat de EU dringend interne hervormingen nodig heeft vanwege een democratisch tekort, afnemende legitimiteit en te veel bureaucratie”, vertelt hij tegen Nieuwsuur. Lees hier zijn hele reactie.
APHeritage-directeur Nile Gardiner
Nile Gardiner gaat nu een stap verder met zijn pleidooi voor afschaffing van de EU. “Ik zie geen enkel toekomstscenario waarin Europa beter af is mét het voortbestaan van de Europese Unie dan zonder.”
Er leven in de Amerikaanse hoofdstad Washington “diepgewortelde zorgen over wat wordt gezien als de onderdrukking van de vrijheid van meningsuiting binnen de Europese Unie”, zegt Gardiner. De EU zou te veel macht hebben ten opzichte van de lidstaten.
De conservatieve denker wijst onder meer op de boetes die de Europese Commissie uitdeelde aan het sociale medium X, eigendom van techmiljardair en ex-Trumpadviseur Elon Musk. De boetes bedroegen in totaal 120 miljoen euro en werden opgelegd voor overtredingen van een internetwet. Met dit soort “aanvallen op Amerikaanse techbedrijven” zou de EU de Amerikaanse veiligheid ondermijnen.
Bovendien zou de Unie niet luisteren naar de stem van het volk en de macht van rechts-radicale partijen zoals de AfD beperken. En de EU zou de poorten openen voor massamigratie. Gardiner vreest daardoor voor de toenemende invloed van de islam. “Dit alles maakt dat de EU ten dode is opgeschreven.”
‘Europa reageert te zwak’
Volgens de vooraanstaande Ierse onderzoeker Judy Dempsey (Carnegie Instituut), reageert de Europese Unie te zwak en te traag op de uithalen van de Trump-regering. “De Europeanen kijken niet naar zichzelf, maar zeggen alleen: waag het niet onze democratie te bekritiseren.”
Dempsey, die onderzoek doet naar internationale betrekkingen, stelt dat de EU haar grote interne markt onvoldoende inzet als geopolitiek instrument. “De EU is niet zelfverzekerd en weet zichzelf slecht te verkopen.”
Trump speelt hierop in door Europa politiek te beïnvloeden en te verdelen, zegt de onderzoeker. “Het idee dat een verdeelde EU in het voordeel van de VS zou zijn, staat haaks op de trans-Atlantische visie die sinds 1945 geldt.”
“De zwakte van de Europeanen is dat ze geen confrontatie aangaan met extreem-rechtse populistische partijen, of dat nu in Frankrijk, Nederland, Duitsland of Italië is.”
Volgens Gardiner botst het plan om van de EU een defensiemacht te maken met Amerikaanse belangen. “Dit ondermijnt het NAVO-bondgenootschap, terwijl het militaire middelen wegtrekt”, zegt hij. “De NAVO zal hopelijk nog eeuwen bestaan, maar de EU zal uiteindelijk verdwijnen.”
De VS onder Trump steunt rechts-nationalistische partijen in Europa die “aandringen op meer soevereiniteit en zelfbeschikking”, zegt Gardiner. Hij noemt onder anderen de Italiaanse premier Giorgia Meloni, de Poolse president Karol Nawrocki en de partijvoorzitter van het Franse Rassemblement National, Jordan Bardella. Gardiner benadrukt dat het om politieke steun gaat; van financiële hulp zou geen sprake zijn.
Discussie binnen de Heritage Foundation
De Heritage Foundation is een onafhankelijke rechts-conservatieve denktank in Washington. Zij ontwikkelden ‘Project 2025’, beleidsvoorstellen die de regering nu uitvoert. Nile Gardiner is de directeur van het Margaret Thatcher Center for Freedom, de Europese tak van The Heritage Foundation.
De extreme koers die de Heritage Foundation sinds dit jaar vaart, leidt tot ideologische discussies binnen het instituut: de laatste weken verlieten zo’n vijftien medewerkers het instituut. Meningsverschillen gingen onder meer over het stopzetten van steun aan Oekraïne en het omstreden heffingenbeleid dat president Trump voert. Ook weigerde Heritage-directeur Kevin Roberts in eerste instantie uitlatingen van de extreemrechtse, antisemitische influencer Nick Fuentes te veroordelen.
Nieuwsuur onderzocht deze zomer hoe de Trump-regering zich al actief bemoeide met de politieke toekomst van de Europese Unie: