“Aanvankelijk waren we niet zo sceptisch, we dachten dat het wel mee zou vallen”, vertelt Alie Eiting van Milieudefensie. “Het is geen Groningen, dus je slaapt weer in.” Maar sinds 2010 nemen de problemen bij het gasveld in Groningen toe. Het Canadese energiebedrijf maakt in haar regio juist meer plannen, waardoor Eiting van mening is veranderd.
Verzet tegen uitbreiding
Oude putten werden heropend, gaswinningen verlengd en nieuwe boringen voorbereid. “Dan denk je: het worden wel heel veel velden. Het werd tijd dat we ons tegen die uitbreiding gingen verzetten”, vertelt Eiting. Naast Eesveen staan momenteel ook uitbreidingen in Drenthe en Friesland op de planning.
“Wat hier gevoeld wordt, is dat het niet zo moet zijn dat door het staken van gaswinning in Groningen hier de stop eraf gaat.” Inmiddels zit Eiting al meer dan tien jaar in het dossier en geeft ze advies, zoals aan John Boersma van de Stichting GasDrOvF. Hij vertegenwoordigt de zorgen van bewoners in Drenthe, Overijssel en Friesland.
Verdroging en stikstofneerslag
Boersma heeft bezwaar gemaakt tegen de uitbreiding van de gasvelden in Eesveen. “De bezwaren hebben we onderverdeeld in een paar categorieën: bodemdaling, bodemtrilling, gevolgen voor natuur en milieu, onzekerheid voor omwonenden en bescherming van het UNESCO Werelderfgoed.” De komende maanden gaat het ministerie van Klimaat en Groene Groei zich hierover buigen.
De locatie van de al bestaande en toekomstige putten in Eesveen ligt naast een Natura 2000-gebied en op de rand van UNESCO Werelderfgoedgebied Wilhelminaoord. Dat is volgens Eiting precies het probleem. “Deze gebieden leiden allemaal al onder verdroging en stikstofneerslag.”
Onomkeerbare bodemdaling
Eiting vreest dat door de nieuwe boringen er een onomkeerbare bodemdaling optreedt. “Het Friese waterschap heeft vorig jaar al aangegeven dat het verdere bodemdaling niet meer aankan.”
“En dan vindt er permanente schade plaats aan de wateropslag”, vult Boersma aan. “Water is het goud van de toekomst. Olie was vroeger het zwarte goud, maar het transparante goud is water.” En er zijn volgens Eiting al problemen ontstaan met afvalwaterinjecties door boringen in het verleden in Noordwolde. “Dat heeft geleid tot een beving van 2,8 op de Schaal van Richter in 2009. Dat was ook geen kleine beving.”
In Nederland winnen we gas uit zo’n 200 kleine gasvelden. Hiervan ligt ongeveer de helft op land. Er wordt al sinds eind jaren ’80 door de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) geboord in de kleine gasvelden rondom Drenthe, Friesland en Overijssel. Vermilion is sinds 2004 actief in Nederland en heeft in 2007 de rechten van de NAM in deze regio overgenomen.
Nederland is opgedeeld in zogenaamde concessiegebieden, geografische zones, die door de overheid worden uitgegeven voor onder andere gas- en oliewinning, geothermie en opslag. Bedrijven kunnen zich hierop inschrijven.
Momenteel is Vermilion één van de weinige partijen die actief op Nederlandse landconcessies biedt. De NAM is grotendeels gestopt met het uitbreiden in het noorden van Nederland. In sommige gevallen draagt de NAM zelfs consessies over aan Vermilion.
‘Impact op de bodem’
Energie-expert Gerrit Wigger snapt de zorgen van omwonenden. “Als je bij naastliggende velden gaat opereren, krijg je een situatie waar drukverschillen kunnen ontstaan en dat kan bodemdaling of een aardbeving veroorzaken.”
Volgens hem treedt bij mijnbouw ook schade op. “Al die kleine trillingen samen hebben wel degelijk effect. Ik vergelijk het altijd met het schudden van een zak aardappelen: als je blijft schudden, zakt de bovenkant steeds verder naar beneden. Zo kun je dat ook zien bij bodemdaling. Al die kleine trillingen zorgen ervoor dat de grond zich anders schikt en ruimtes zich opvullen. Dat heeft uiteindelijk impact op de bodem.”
Gaswinning nog steeds nodig
Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn en stapt daarom geleidelijk over van fossiele naar duurzame energie. Volgens Sape Jan Terpstra van Vermilion heeft Nederland de komende jaren nog aardgas nodig voor onze energievoorziening.
“In tegenstelling tot wat mensen denken, verbruiken we nog heel veel gas in Nederland: 30 miljard kuub om precies te zijn. Hiervan importeren we 20 miljard, dus we halen nog 10 miljard kuub uit onze eigen bodem. Als we dat niet zouden doen, moeten we alles importeren.”
Geen extra kosten
Ook Wigger bevestigt dit. “Het is milieuvriendelijker om het hier in Nederland te halen. Het is direct aangesloten op de Nederlandse gasinfrastructuur, dus je hebt geen extra kosten voor transport.”
Maar de overheid heeft volgens hem ook een economisch belang. “Ongeveer 70 procent van de totale opbrengsten uit olie- en gaswinning in Nederland gaat naar de overheid via belastingen en staatsdeelnames.”
Nederland heeft in totaal ongeveer 500 ontdekte gasvelden, voornamelijk in de Noordelijke provincies en in de Noordzee.Geen garanties
Terpstra snapt de onrust die in ‘de onderbuik van omwonenden’ zit. “Die kan ik niet wegnemen. Ik kan niemand garanderen dat er niets gebeurt. Waar ik geen garanties kan geven, krijg ik geen zekerheden.”
“Maar je moet er wel op vertrouwen dat we al 70 jaar gaswinnen in Nederland. In de kleine velden is dat altijd goed gegaan. En aangezien gaswinning misschien nog wel 15 tot 20 jaar in Nederland gaat duren, rijst de vraag of we dat met z’n allen in de rechtszaal gaan doen of we een andere vorm vinden zodat we die transitie doorkomen.”
Opstapeling van totale effect
De zorgen van de bewoners breiden zich ook uit naar de manier waarop Vermilion omgaat met vergunningen. Vermilion past een zogenaamde ‘salamitechniek’ toe: het opknippen van een groot winningsproject in kleine, afzonderlijke vergunningen. Hierdoor wordt volgens Eiting en Boersma telkens uitgegaan van een ‘beperkte’ bodemdaling, terwijl het totale effect in de regio zich opstapelt.
Volgens Eiting moet er gekeken worden naar de mogelijke invloed van een boring voor het hele gebied. “Ook het Staatstoezicht op de Mijnen heeft gezegd dat het een keer tijd wordt dat de totale impact van de bodemdaling in de hele regio in kaart moet worden gebracht.”
‘Geen tweede Groningen’
Eiting en Boersma zien dat er steeds meer naar hen geluisterd wordt, maar of het ministerie van deze winningsplannen afziet, is nog maar de vraag. “We hopen natuurlijk van wel,” zegt Boersma. “Ik ben 31 jaar geleden heel bewust hier komen wonen met drie kleine kinderen omdat het een fantastische regio is en ik hier de komende 31 jaar graag wil blijven”, vertelt de bewoner vurig.
“We hebben nu vier kleinkinderen en elke dag dat ik ermee bezig ben, houd ik voor ogen dat ik het voor hen doe. De persoonlijke ellende van mensen in Groningen die naast hun half ingestorte huis wonen, komt bij mij keihard binnen. Het is hemeltergend en tranentrekkend”, vervolgt Boersma emotioneel. “Ik zal er alles aan doen om te voorkomen dat we een tweede Groningen worden.”
Bewoners maken zich zorgen om de uitbreiding van de gaswinning in Drenthe.