De meeste ongelukken blijven onzichtbaar voor Spanjaarden, laat staan dat de naar schatting 98 miljoen buitenlandse toeristen die Spanje dit jaar bezochten er iets van meekrijgen. Het aantal ongelukken is zeer hoog. Dit jaar maakten in Spanje naar schatting 80.000 bouwvakkers op hun werkplek een ongeluk mee waardoor ze gewond raakten. Het aantal dodelijke ongelukken op bouwplaatsen lijkt voor het eerst te gaan eindigen op meer dan 170. 

Stijging gelijk met toerismepiek

Een eerste forse stijging in het aantal bouwvakkers dat op het werk doodgaat, was te zien in 2022. Dat was het eerste jaar waarin Spanje merkte dat het aantal toeristen als een raket omhoogschoot en er een snelle uitbreiding van het aantal hotels en andere voorzieningen voor toeristen begon.

Dat liep uiteen van de uitbreiding van luchthavens tot de bouw van nieuwe strandtenten. 2022 was het eerste jaar dat het aantal dodelijke ongelukken in de bouw tot boven de 150 steeg. Daarna bleef het aantal hoog: 138 doden in 2023 en 144 doden in 2024. In de eerste helft van dit jaar vielen 87 doden in de bouw. Als dat in de tweede helft van het jaar zo is doorgegaan, komt het aantal omgekomen bouwvakkers dit jaar op een triest recordaantal.

Op 7 oktober was het midden in het centrum van Madrid raak. In een voormalig kantoorpand dat werd omgebouwd tot een viersterrenhotel met 120 kamers, stortte een complete vloer vanaf de vijfde verdieping naar beneden. In de val nam dat enorme stuk beton ook vloeren en muren mee van andere verdiepingen. Drie bouwvakkers en een architect raakten bedolven onder de enorme hoeveelheid puin. Hun lichamen werden gevonden na een zoekactie die een dag en een hele nacht duurde.

Met hotels valt veel te verdienen

Het ingestorte hotel in Madrid is een typisch voorbeeld van het soort hotels waarvan er dit jaar in Spanje veel worden bijgebouwd. Er blijkt vooral toenemende vraag naar viersterrenhotels in steden, zoals Madrid, Valencia en Malaga. Het pand in Madrid was gekocht door een Saoedische investeerder die al hotels heeft in Barcelona en in Portugal. In die hotels kost een kamer rond 250 euro per nacht. 

Pal naast het beroemde plein Plaza Mayor en op vijf minuten lopen van het Koninklijk Paleis, was het aannemelijk dat zo’n prijs ook voor dat hotel zou gaan gelden. Met 120 kamers die in het hotel zouden komen en een bezettingsgraad die in Madrid boven 85 procent ligt, zou het hotel na oplevering een omzet van ruim 25.000 euro per dag kunnen hebben.

Het verklaart de haast waarmee gewerkt werkt. Bouwvakkers die op de dag dat de boel instortte urenlang in de buurt van het pand bleven staan in de hoop dat hun collega’s nog in leven waren, vertelden aan journalisten dat er sprake was van constante druk om sneller te werken.

Overigens zegt de directeur van het aannemingsbedrijf dat het miljoenencontract voor de renovatie binnensleepte, dat er juist langzaam en met grote zorg werd gewerkt.

‘Haast leidt tot keten aan fouten’

Volgens Paloma Lopéz van de vakbond voor bouwvakkers, CCOO, is haast vaak de oorzaak van ongelukken. “Dat leidt tot een keten aan fouten. Omdat er zoveel werk is, besteden hoofdaannemers een groot deel van het werk uit aan onderaannemers, die ze vaak niet volledig informeren over de risico’s van het project.”

“Er is sprake van slechte arbeidsomstandigheden en een gebrek aan training van het personeel. Onderaannemers besparen daar vaak op omdat ze dan meer verdienen en de hoofdaannemer let er niet op omdat die alweer aan het onderhandelen is over het volgende project.”

Aan controle door de overheid schort het volgens de vakbond ook. Het pand in Madrid werd in de tijd dat er nog kantoren in waren gevestigd, twee keer afgekeurd door bouwkundig inspecteurs van de gemeente, maar het pand bleef gewoon open. Volgens diverse Spaanse media zou de Saoedische investeerder de negatieve keuringsrapporten hebben gebruikt om een relatief lage koopprijs voor het pand uit te onderhandelen. Het is onduidelijk of alle informatie die in die rapporten stond was doorgegeven aan de aannemer en alle onderaannemers.

Weinig hoop op verbetering

Bij de vakbond zijn ze niet optimistisch dat het aantal dodelijke ongelukken met bouwvakkers in 2026 zal dalen. Volgend jaar worden ruim 450 nieuwe hotels in Spanje geopend. Dat zijn in een jaar bijna net zoveel nieuwe hotels als er in de hele gemeente Amsterdam staan. In de twee jaren daarna staan in Spanje ook nog vele honderden hotelopeningen gepland. Daardoor blijft er voor aannemers veel werk en zal ook de tijdsdruk naar verwachting onverminderd hoog blijven.

Rondom het ingestorte pand in het centrum van Madrid loopt een justitieel onderzoek om te bepalen of iemand verwijtbare fouten maakte die tot de dood van de vier bouwvakkers hebben geleid. De straat waar het gebeurde is al twee maanden afgesloten. Als na het justitieel onderzoek het werk mag worden hervat, kan het nog wel twee jaar duren voor het in de straat weer wordt zoals het was voor 7 oktober.