Hoe onzeker het economische of geopolitieke klimaat ook is, de kunstmarkt veert altijd op als er werkelijk uitzonderlijke werken op de open markt beschikbaar komen. Bij de najaarsveilingen in New York was dat het geval. Sotheby’s presenteerde de collectie van de in juni overleden Amerikaanse verzamelaar Leonard A. Lauder, samen met zijn broer Ronald de enige erfgenaam van het cosmeticamerk Estée Lauder.
Op de avondveiling op 18 november bood het veilinghuis 24 uitzonderlijke kunstwerken van Lauder aan, onder meer twee schilderijen van Gustav Klimt en een doek van Edvard Munch. Topwerken die nog nooit of al heel lang niet op de markt waren geweest, precies waar grote verzamelaars tuk op zijn. De collectie bracht omgerekend 450 miljoen euro op, met als uitschieter de 202 miljoen euro voor Klimts Portret van Elisabeth Lederer (1914-1916), dat daarmee het op één na duurst geveilde kunstwerk ooit werd.
Die spectaculaire opbrengst zorgde voor een uitgelaten stemming. En omdat de dagen daarna ook bij de andere najaarsveilingen in New York uitzonderlijke kunstwerken aangeboden werden, onder meer een stilleven van Van Gogh en een van de weinige nog in particuliere handen zijnde zelfportretten van Frida Kahlo, verkochten Sotheby’s, Christie’s en Phillips in een week tijd voor bijna 2,2 miljard dollar (1,9 miljard euro) aan kunst.
‘Portret van Elisabeth Lederer’ (1914-1916), van Gustav Klimt, bracht op 18 november bij Sotheby’s in New York 203 miljoen euro op, de hoogste veilingopbrengst van het jaar.
Foto Sotheby’s
Zoom in
Vergeleken met de najaarsveilingen van een jaar eerder betekent dat een omzetstijging van 77 procent. Nog altijd 30 procent minder dan de 3,2 miljard dollar in het najaar van 2022, het beste jaar uit de geschiedenis van de kunstmarkt. Toch droomden diverse kunstmarktingewijden na drie magere jaren met dalende verkoopcijfers al hardop van „nieuw leven in de kunstmarkt”.
Of echt sprake is van een ommekeer zal moeten blijken bij de komende voorjaarsveilingen. Hebben de grote verzamelaars weer genoeg vertrouwen in de markt om hun Warhols, Rothko’s en andere topstukken te verkopen? Daar schortte het de afgelopen jaren vooral aan.
Diverse kunstmarktingewijden droomden na drie magere jaren met dalende verkoopcijfers al hardop van „nieuw leven in de kunstmarkt”
Vaak wordt gezegd dat de kunstmarkt het moet hebben van de drie D’s: Debt, Divorce en Death: schuld, echtscheiding en overlijden. De verkoop van de verzameling van Leonard A. Lauder is een voorbeeld van de laatste D. Maar voor de grote veilinghuizen is er nog een vierde, minstens zo belangrijke D: die van De-cluttering – de bereidheid onder de ultrarijken om afstand te doen van kunstschatten. De kunstmarkt aan de top is een vertrouwensspel. In onzekere tijden en bij neergaande prijzen laten de ultrarijken hun schatten aan de muur hangen (of in de opslag staan) en kopen ze even minder nieuwe kunst.
Garanties
Dat de problemen vooral aan de bovenkant van de markt zitten, blijkt ook uit de Survey of Global Collecting 2025 van Art Basel en UBS, het jaarlijkse kunstmarktonderzoek van econoom Clare McAndrew. Ultrarijken, in jargon High Net Worth Individuals (HNWI’s), spendeerden op veilingen in 2024/2025 de helft minder dan in 2023. En dus haalden de grote veilinghuizen vertrouwde kunstgrepen van stal om verzamelaars te verleiden toch kunstwerken te verkopen. Grote klanten kregen voordelige verkoopvoorwaarden en gegarandeerde minimale opbrengsten aangeboden. Om zelf niet al te grote financiële risico’s te lopen, brachten de veilinghuizen de meeste beloofde opbrengsten onder bij derden. Omdat veilinghuizen deze zogeheten ‘third party guarantees’ in veilingcatalogi moeten vermelden, bleek dat 70 procent van de aangeboden kunstwerken bij de avondveilingen in november in feite vooraf al was verkocht aan garantienemers.
Sotheby’s ging daarin duidelijk het verst. Het veilinghuis verkeerde begin van het jaar in zwaar weer en moest personeel ontslaan. De penibele financiële situatie verbeterde een paar maanden geleden toen de Frans-Israëlische eigenaar Patrick Drahi nieuwe aandelen uitgaf en die voor 1 miljard dollar verkocht aan ADQ, het staatsinvesteringsfonds van Abu Dhabi. Van de kapitaalinjectie stak het veilinghuis 200 miljoen in uitbreidingsplannen, zowel op het gebied van onroerend goed als in de ontwikkeling van nieuwe markten en inkomstenbronnen. Opvallendste aanwinst van Sotheby’s is het nieuwe hoofdkantoor in New York: de Breuer Building, het voormalige Whitney Museum of American Art, een iconisch brutalistisch gebouw dat door de Zwitserse sterarchitecten Herzog & de Meuron is verbouwd. De eerste kijkdagen op de nieuwe locatie leverden juichende recensies op.
Van Londen naar Parijs
Er zijn drie opvallende trends in 2025. Één: Londen, traditioneel het Europese centrum van de kunstmarkt, verliest steeds meer terrein aan Parijs. Dat komt door het verdwijnen van het vrije verkeer van goederen tussen Groot-Brittannië en de Europese Unie. Transporten van en naar Londen zijn sinds Brexit twee keer zo duur geworden. Met het aanvragen van in- en uitvoervergunningen is bovendien veel tijd gemoeid. Importbelastingen en btw maken verkopen en kopen in Londen duurder, wat consequenties heeft voor hoogte van biedingen. Uitwijken naar Parijs is in veel gevallen een voor de hand liggend alternatief: minder kosten, minder rompslomp.
Twee: Vrouwelijke kunstenaars doen het op veilingen steeds beter. Nooit eerder bracht een kunstwerk van een vrouw zoveel op als het schilderij De droom (1940) van Frida Kahlo. De opbrengst in november in New York: 46,9 miljoen euro. Marlene Dumas, de in Nederland wonende, in Zuid-Afrika geboren kunstenaar, werd in mei de duurste levende vrouwelijke kunstenaar. Haar schilderij Miss January (1990) verwisselde in mei bij Christie’s in New York voor omgerekend 12,1 miljoen euro van eigenaar. De verkopers, een Amerikaans echtpaar, kochten het doek twintig jaar geleden bij galerie Paul Andriesse in Amsterdam. Het duurt overigens nog wel even voordat de genderkloof gedicht is: bij de avondveilingen in november was 85 procent van het aanbod door mannen gemaakt.
De derde opvallende trend: naast kunst en antiek verkopen veilinghuizen steeds meer horloges en juwelen, handtassen, sportmemorabilia en bijzondere oude auto’s. Uit het eerder aangehaalde Art Basel-rapport blijkt dat ultrarijken inmiddels bijna net zoveel geld uitgeven aan zulke ‘collectables’ als aan kunst en antiek: 41 om 59 procent. Dat is vooral te danken aan nieuwe kopers uit Generatie Z. Zij waren dit jaar verantwoordelijk voor 56 procent van de veilingopbrengsten van luxueuze verzamelobjecten.
Lees ook
De gezamenlijke omzet van de drie grootste kunstveilinghuizen was dit jaar ‘maar’ 15 miljard dollar
Opvallende verkopen in deze categorie: Phillips, het veilinghuis met de Russische eigenaren, verkocht in november in New York voor 4,6 miljoen euro een 66 miljoen jaar oud skelet van een jonge triceratops. In juli vond Sotheby’s in Parijs een koper voor de allereerste Birkin-tas van Hermès: 8,6 miljoen euro. Deze tas was in 1985 gemaakt voor de vrouw naar wie deze populaire handtas is vernoemd: de Franse actrice en zangeres Jane Birkin.
Gouden wc
De meest besproken kunstverkoop van het afgelopen jaar hoort misschien ook wel thuis in de categorie luxueuze verzamelobjecten. Op 19 november veilde Sotheby’s in New York America (2016), de gouden toiletpot van de Italiaanse kunstenaar Maurizio Cattelan. Toen het werk in 2016 werd geïnstalleerd in een toiletruimte in het Guggenheim Museum in New York stonden bezoekers soms uren in de rij om hun behoefte op het kunstwerk te kunnen doen. Toen het Guggenheim de pot in 2019 uitleende voor een tentoonstelling in het Blenheim Palace, een achttiende-eeuws kasteel in Oxfordshire, gingen inbrekers er met de pot vandoor – tot op de dag vandaag is die nog zoek.
Toen de gouden toiletpot in 2016 werd geïnstalleerd in een toiletruimte in het Guggenheim Museum in New York, stonden bezoekers soms uren in de rij om hun behoefte op het kunstwerk te kunnen doen
De door Sotheby’s verkochte pot is een ander exemplaar uit de editie van drie. Op de kijkdagen voorafgaand aan de veiling installeerde het veilinghuis de sculptuur in een toiletruimte in het eerdergenoemde nieuwe hoofdkantoor. Bezoekers mochten één voor één naar binnen, maar anders dan in het Guggenheim Museum was gebruik van het toilet verboden.
De verkoper, de Amerikaanse hedgefondshandelaar Steve Cohen, maakte ongetwijfeld een mooie winst. Sinds zijn aankoop, in 2017, steeg de goudprijs met zo’n 325 procent. De koper, Ripley’s Believe It or Not!, de Amerikaanse franchiseketen die op 28 plekken in de wereld (onder meer op de Dam in Amsterdam) rariteiten exposeert, betaalde omgerekend 10,4 miljoen euro voor de toiletpot, zo’n 1,7 miljoen boven de goudwaarde. De goudprijs is na de veiling verder gestegen.
RecordsInternationale kunstmarkttoppers 2025
203 miljoen euro
‘
Foto Sotheby’s
Zoom in
Hoogste veilingopbrengst van het jaar: Gustav Klimt (1862-1918): Portret isabeth Lederer, (1914-1916). Op 18 november bij Sotheby’s in New York.
46,9 mln
Foto Sotheby’s
Zoom in
Hoogste veilingopbrengst ooit voor een kunstwerk van een vrouw: Frida Kahlo (1907-1954): El sueño (De droom), 1940. Op 21 november bij Sotheby’s in New York.
34,9 mln
Foto Christie’s en Sotheby’s
Zoom in
Hoogste veilingopbrengst voor een auto in 2025: Ferrari 250 LM uit 1964, een auto waarmee een jaar later de 24 uur van Le Mans werd gewonnen. Op 5 februari bij RM Sotheby’s in Parijs.
8,6 mln
Foto Christie’s en Sotheby’s
Zoom in
Hoogste opbrengst ooit voor een handtas: de allereerste, in 1985 voor de Franse actrice en zangeres Jane Birkin gemaakte Jane Birkin-tas van Hermès. Op 10 juli bij Sotheby’s in Parijs.
7,9 mln
Foto Christie’s en Sotheby’s
Zoom in
Hoogste veilingopbrengst ooit voor een striptijdschrift: Superman No.1 uit 1939. Op 22 november bij Heritage Auctions in Dallas.
4,6 mln
Foto Christie’s en Sotheby’s
Zoom in
Hoogste veilingopbrengst voor naturalia in 2025: 66 miljoen jaar oud skelet van een jonge triceratops. Op 19 november bij Phillips in New York.
3,5 mln
Zoom in
Hoogste prijs voor grafiek ooit: in circa 1656 door Rembrandt geëtst en gegraveerd portret van de arts Arnout Tholinx. Op 3 december bij Christie’s in Londen.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
De journalistieke principes van NRC