Ernest Oberländer (74) schuift aan tafel, op een verwarmd terras van een Italiaans restaurant in het centrum van Boekarest. Met trillende handen schenkt hij water in. De diefstal van de Roemeense kunstschatten uit het museum van Assen, zijn ontslag als directeur van het Nationaal Historisch Museum in Boekarest en alle kritiek die hij te verduren kreeg, hebben zichtbare sporen bij hem achtergelaten. “2025 was een gitzwart jaar. Mede dankzij de medicijnen die ik kreeg, klim ik langzaam uit het dal.”
Vooral uiterst rechtse partijen uit Roemenië hadden het na de roof op de museumdirecteur gemunt. Ze verweten hem slecht over het Roemeense erfgoed te hebben gewaakt. Vanwege zijn Duits klinkende naam vroegen politici hem zijn paspoort te laten zien, om te bewijzen dat hij een echte Roemeen is. “Mijn opa en oma waren Roemeense burgers, net als mijn ouders. En ik moest ineens mijn afkomst bewijzen? Het was vernederend.”
Dol op Nederland
Het idee voor de uitleen aan Nederland van gouden en zilveren Dacische kunstschatten, sommige van ruim voor de jaartelling, ontstond al in 2019. “Toen benaderde directeur Harry Tupan van het Drents Museum mij voor het eerst. Ik was er meteen voorstander van om de gouden en zilveren kunststukken uit te lenen. Ik ben dol op Nederland en het Nederlandse volk. Bovendien gaat het om Roemeense erfgoed dat we willen delen met de wereld.”
De Covidperiode zette de expositieplannen in de koelkast, maar volgens Oberländer werden de gesprekken in 2023 hervat. Toenmalig directeur van het Drents Museum Harry Tupan vloog naar Boekarest, samen met de huidige directeur Annelies Meuleman. “In 2023 en 2024 zijn de puntjes op de i gezet. Er is toen al veel gesproken over de beveiliging van de stukken.”
‘Best beveiligde museum’
Eerder was het Dacische goud uitgeleend aan onder meer musea in Milaan, Peking en Madrid. “Met name de voorbereiding op de tentoonstelling in China heeft lang geduurd. Er waren daar beveiligingsaspecten die ik verbeterd wilde zien. Dat kostte twee jaar om die glad te trekken. Zulke problemen waren er niet met het Drents Museum. Het museum had de nieuwste alarminstallaties, bewegingsdetectoren en overal gewapend glas. Op papier was dit het best beveiligde museum van de hele reeks.”
Hoe museumcollecties worden beheerd en beveiligd tegen bijvoorbeeld brand of roof, wordt nauwgezet vastgelegd in een zogeheten facility report. Dit document over de tentoonstelling in Assen is nog niet in de openbaarheid gekomen. “Dat moet ook niet”, zegt Oberländer. “Alle details over de beveiliging van het Drents Museum staan erin. Als dat uitlekt, moeten ze de hele beveiliging vernieuwen.”
Gewapend glas
Toch wil Oberländer voor het eerst één belangrijk onderdeel uit het facility report delen. Het gaat om een beveiligingskwestie waarover RTL Nieuws eerder publiceerde. Zo gebruikte het museum niet-inbraakbestendig glas, met als gevolg dat de vitrine met de gouden helm na twee klappen met een zware hamer bezweek. Dat was tegen de gemaakte afspraken in, zegt Oberländer. “In het facility report staat dat het Drents Museum zogeheten P6B-glas zou gebruiken.”
Lees ook In twee klappen bij gouden helm: Drents Museum was gewaarschuwd voor zwakke vitrines
Weet u dat zeker?
“Ja, dat weet ik heel zeker. Ik heb gecontroleerd of dit er echt in stond, voor ik dit gesprek met jullie voerde.”
Wij hebben in het Nederlandse strafdossier gelezen dat er in de vitrines geen inbraakbestendig P6B-glas is gebruikt, maar P2B-glas: huis-tuin-en-keukenglas volgens een glasexpert. Als u dat had geweten, had u de stukken dan uitgeleend?
“Nee, natuurlijk niet. Het gaat hier om erfgoed dat voor Roemenië, voor Europa en de rest van de wereld van belang is. In zo’n geval mag je de beveiligingseisen niet laten zakken.”
Wie draagt de schuld van deze roof, behalve de daders?
“De toenmalige directie van het Drents Museum. Zij hebben gelogen. Ze hebben niet geleverd wat er op papier was afgesproken. De museumwereld is er een van vertrouwen. Je moet kunnen vertrouwen op wat er is afgesproken. In al mijn jaren in de museumwereld heb ik nog nooit meegemaakt dat er zo is gelogen. Als je schrijft dat je P6B-kwaliteit glas levert, en het is niet zo, dan is dat een leugen.”
Had u de vitrines niet zelf moeten laten checken?
“Zo werkt dat niet. Vitrines kosten soms meer dan tienduizend euro. Die ga je niet met een voorhamer te lijf om de sterkte te testen. Je moet kunnen vertrouwen op het facility report.”
Er waren meer zaken in de beveiliging die niet werkten zoals op papier beloofd, benadrukt Oberländer. “Als de mistmachines goed hadden gefunctioneerd, hadden die het zicht in de tentoonstellingsruimte totaal weggenomen. Het is alsof je door witte melk waadt. De kunstrovers zijn door een klein gat in de deur naar binnen gekomen. Dat gat hadden ze dan nooit teruggevonden.”
Eén van de ingeslagen vitrines, gefotografeerd door personeel van het Nationaal Historisch Museum in Boekarest. Dit glas hield wel stand, waarschijnlijk doordat de omlijsting het steviger maakte dan de andere vitrines. Fotograferen
Er is zoveel misgegaan in de beveiliging dat Oberländer na de roof zijn medewerkers vroeg om zoveel mogelijk vast te leggen. “Ik heb mijn medewerkers gevraagd om meteen na de roof naar Assen te gaan en alles te fotograferen. Dat hebben ze gedaan. We hebben zelfs glasmonsters meegenomen. Onze eerste indruk was dat er misschien hulp van binnenuit kan zijn geweest, omdat het onwaarschijnlijk lijkt dat er zoveel kan misgaan. Maar uiteindelijk hebben we besloten het politieonderzoek af te wachten. Dat is de enige instantie die erover kan oordelen.”
De politie arresteerde na de roof drie hoofdverdachten, die volgend jaar voor de rechter komen. Hoewel er allerlei sporen zijn die hun betrokkenheid aannemelijk maken, ontbreekt van de geroofde gouden helm van Cotofenesti en drie gouden armbanden nog elk spoor.
Over deze diefstal doen veel theorieën de ronde. Wat denkt u? Zijn de helm en armbanden gestolen om ze om te smelten, of voor de culturele waarde?
“Je kunt een eenvoudige rekensom maken. Omgesmolten zijn de stukken nog geen 400.000 euro waard, en in de huidige vorm een veelvoud daarvan. Niet alleen de gouden helm is uniek. De armbanden werden gedragen door de koningen en geofferd aan de goden, dus ze zeggen iets over de religie voor de Romeinse tijd. De helm en deze armbanden waren van nationale trots. Hetzelfde was het geval met het Louvre. Ook daar zijn stukken gestolen met een belangrijke nationale waarde. Tel daarbij op dat de inbraak goed is uitgedacht, bijna te goed voor deze drie verdachten. En dat een van de verdachten een betaling heeft ontvangen. Ze moeten aangestuurd zijn.”
Wat heeft de diefstal met u persoonlijk gedaan?
“Sommige van de armbanden zijn al eerder in handen gekomen van criminelen. Ik heb persoonlijk geholpen om ze terug te vinden. Ik voel me persoonlijk betrokken bij deze kunstschatten. Deze zaak heeft mij heel veel pijn gedaan. De roof heeft mij mijn naam afgenomen. Mijn inkomen is me afgenomen. Ik zal nooit rusten voor de kunstschatten terugkeren.”
De Nederlandse ondernemer in Roemenië Alex van Breemen heeft 250.000 euro uitgeloofd voor de gouden tip die leidt tot de terugkeer van de gouden helm en armbanden. Dit aanbod is nog steeds geldig, meldt hij aan RTL Nieuws.
Reacties:
Het Drents Museum wil niet reageren op vragen over het gebruikte vitrineglas, maar geeft het volgende algemene antwoord: “Als Drents Museum kunnen we geen uitspraken doen over onze beveiliging. Wel kunnen we zeggen dat we gezamenlijke afspraken hebben gemaakt over welke verzekering nodig was voor de kunstobjecten en dat we aan de voorwaarden van deze verzekering hebben voldaan.”
“Daarnaast is met onze collega’s in Roemenië alle informatie gedeeld die relevant was voor onze samenwerking en een veilige en succesvolle tentoonstelling. Na de aanslag op ons museum hebben de door verzekeraars ingeschakelde experts geconstateerd dat aan de voorwaarden van de polis is voldaan en is door de verzekeraars tot volledige uitkering overgegaan.”
Het Nationaal Historisch Museum in Boekarest wil geen commentaar geven, “omdat er een lopend onderzoek is naar de roof.”
Heb je een tip voor de redactie van RTL Nieuws of wil je een misstand melden, dan kun je de redactie (anoniem) tippen. Deel berichtjes of beeldmateriaal via WhatsApp of Signal met dit nummer: +31641663754 of mail naar onderzoek@rtl.nl. Bij Signal kun je ook zoeken op gebruikersnaam @RTLNieuws.04
Je kunt de redactie anoniem tippen. RTL Nieuws zal nooit zonder toestemming je naam gebruiken. Gegevens worden in behandeling genomen volgens ons privacystatement.