Jul er ei viktig høgtid for mange menneske. For meg handlar ho om ro, familie og nærleik. Etter at krigen kom til Ukraina, fekk jula ei ny meining i livet mitt.

Den 24. februar 2022 vakna eg i Kyiv av høge lydar. Eg forstod raskt at kvardagen min var endra. Dette var andre gongen krigen råka livet mitt. I 2014 måtte eg forlate Donetsk og flytte til Kyiv for å finne tryggleik.

Våren 2022 levde eg med uro og usikkerheit. Det var vanskeleg å vite kva eg skulle gjere vidare. Eg venta lenge og håpa at situasjonen skulle bli betre. Til slutt forstod eg at eg måtte reise for å kome i tryggleik. Eg tok med meg dei viktigaste dokumenta og bestemte meg for å prøve å reise bort frå krigen.

Sommaren 2022 kom eg til Noreg. Det var ikkje eit lett val, men eit nødvendig steg. Eg budde først i Lillestrøm. Seinare flytta eg til Luster kommune, der eg bur i dag.

Kateryna Zavada på tur til Molden.
Foto: Privat

Når jula nærmar seg no, kjenner eg at ho er annleis enn før. I år planlegg eg inga stor feiring. Det blir ei stille jul, med helsingar og tankar til familie og vener i Ukraina og i andre land. Etter jul førebur eg meg til den internasjonale julefestivalen i Gaupne 3. januar 2026, der eg skal delta med ukrainsk kultur og musikk.

Fakta om ukrainsk jul

• Dato: 25. desember (offisiell frå 2023), mange feirar òg 7. januar

• Julekvelden: Familien ventar på den første stjerna

• 12 rettar: Utan kjøt, symbol på dei tolv apostlane

• Kutja: Kveite med honning, valmuefrø, nøtter og rosiner

• Uzvar: Søt drikk av tørka frukt

• Koljadky: Julesongar frå hus til hus med julestjerne

Kutja – ei tradisjonell jolerett som opnar julekvelden i Ukraina
Foto: Privat

Minne og tradisjonar frå Ukraina

I Ukraina har jula sterke tradisjonar. Frå 2023 feirar landet offisielt jul 25. desember. Samstundes er det mange som framleis feirar 7. januar. Begge datoane er viktige for mange familiar.

Eg hugsar julekvelden frå barndommen som roleg og høgtideleg. Familien venta til den første stjerna viste seg på himmelen før vi sette oss til bords. På bordet stod tolv rettar utan kjøt. Desse rettane symboliserer dei tolv apostlane.

Julemiddagen etter jolesong i ein ukrainsk familie.
Foto: Privat

Den viktigaste retten var kutja. Det er kokt kveite med honning, valmuefrø, nøtter og rosiner. Eg smakte alltid kutja først. Lukta av honning og nøtter er framleis sterk i minna mine. Vi drakk òg uzvar, ein søt drikk laga av tørka frukt.

Etter middagen tok eg kutja med til fadrane mine. Som takk fekk eg godteri eller litt pengar. Dette var ein varm og viktig tradisjon.

Song var ein viktig del av jula. Vi song koljadky, ukrainske julesongar, og gjekk frå hus til hus med ei julestjerne. Songane skapte glede og fellesskap.

Julesong på “Sjedryj vechir” (gamalt nyttår) – ein ukrainsk tradisjon med song og gode ønsker.
Foto: Privat

Første jul i Luster kommune

Den første jula mi i Luster kommune var lærerik. Eg fekk sjå korleis jula blir feira i Noreg. Det var mykje ro og stillheit.

Eg la merke til lys i vindauga, stearinlys og enkel pynt i husa. Dette skapte ei varm stemning i den mørke tida. For mange verkar jula som ei tid for kvile og for å vere saman med dei næraste.

Eg lærte og norske julesongar og song i Hafslo Songlag. Musikken gav meg glede og hjelpte meg å kjenne meg rolegare i kvardagen.

Sentrum av Kyiv, mai 2020. Under ein marsj i tradisjonelle ukrainske klede.
Foto: Privat

Når tradisjonar møtest

For ukrainarar som bur i Noreg, blir jula ofte ei blanding av gamle og nye tradisjonar. Vi tek med oss minna frå heimen og møter nye måtar å feire på.

For meg handlar jula i dag om balanse. Eg tek vare på ukrainske tradisjonar som gir meg varme. Samstundes finn eg ro i den norske måten å feire jul på. Små ritual og musikk gir jula meining.

Jula minner meg om styrke og håp. Ho viser at det er mogleg å finne ro og varme, også langt borte frå heimen.