Rewolucja w umowach B2B. Inspektorzy dostaną nowe uprawnienia

Ministerstwo Pracy przedstawiło kolejną wersję projektu ustawy, która ma dać inspektorom pracy możliwość przekształcania umów B2B i zleceń w etaty. Reforma wchodzi w kluczową fazę — jak ustaliła wyborcza.biz, wszystkie nowe rozwiązania znalazły się już w trzeciej wersji projektu zmian w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy.

Największą nowością jest art. 33a ust. 3, który przewiduje, że okręgowy inspektor pracy będzie mógł stwierdzić istnienie stosunku pracy w decyzji administracyjnej — za okres do trzech lat wstecz od dnia wszczęcia postępowania. Jak podkreśla radca prawny Marcin Wojewódka, w poprzednich wersjach projektu nie było takiego ograniczenia. Inspektor będzie mógł wybrać jedną z trzech ścieżek: wydać niewiążące „polecenie” o zmianie umowy, wydać decyzję administracyjną lub — jak dotąd — skierować sprawę do sądu.

„Piękna i tragiczna”. Przypomina historię polskiej firmy

Resort uzasadnia zmiany nieskutecznością drogi sądowej. W latach 2022–2024 inspektorzy skierowali zaledwie 94 powództwa, z czego w 32 przypadkach udało się doprowadzić do zmiany umowy na etat. Od stycznia do czerwca 2025 r. inspektorzy wnieśli dziewięć powództw, a sąd przyznał rację pracownikowi tylko raz.

Natychmiastowa wykonalność i kontrowersje

Nowy projekt utrzymuje zapis o natychmiastowym wykonaniu decyzji administracyjnej inspektora. To oznacza, że przedsiębiorca od momentu doręczenia decyzji musi zmienić kontrakt na etat i zapłacić wyższe składki.

Pojawił się jednak nowy element: Główny Inspektor Pracy będzie mógł uchylić rygor natychmiastowej wykonalności, jeśli przemawiają za tym ważne względy, m.in. interes publiczny czy ochrona praw stron. Zdaniem dr. Wojewódki takie kryteria są „nieostre”, co może rodzić spory między przedsiębiorcami a PIP.

Rygor będzie można także uchylić przed sądem — projekt przewiduje sądową kontrolę decyzji inspektora. Pracodawca zyska też możliwość domagania się odszkodowania za błędną decyzję.

Eksperci zwracają jednak uwagę, że nawet jeśli sąd uchyli decyzję, to i tak obowiązuje ona od momentu doręczenia aż do uprawomocnienia wyroku. Jak wskazuje doradca podatkowy Przemysław Hinc, w tym czasie pracodawca ponosi realne koszty etatu, których potem nie da się odzyskać.

Uzasadnienie zmian i statystyki kontroli

Resort pracy przekonuje, że nowe rozwiązania mają służyć stabilizacji rynku pracy. Etat ma sprzyjać lojalności pracowników, zmniejszać rotację i poprawiać sytuację rodzin dzięki gwarancji urlopu, świadczeń chorobowych i macierzyńskich czy większej zdolności kredytowej.

Projekt wskazuje, że inspektorzy pracy w 2024 r. skontrolowali 38,9 tys. umów cywilnoprawnych i zakwestionowali 1,4 tys. z nich jako zawarte w warunkach wskazujących na stosunek pracy. To 3,6 proc. wszystkich przypadków. W poprzednich latach wskaźniki były nieco wyższe: 4,5 proc. w 2023 r. i 4,8 proc. w 2022 r.

Nowe przepisy mają wejść w życie w styczniu 2026 r. Jeszcze w listopadzie projekt ma trafić pod obrady Rady Ministrów, a następnie do Sejmu, Senatu i prezydenta.