Naukowcy opisali te zaskakujące wnioski w czasopiśmie Journal of World Prehistory, analizując zdobienia na naczyniach sprzed ponad 8 tysięcy lat. Badania przeprowadzili prof. Josef Garfinkel oraz Sarah Krulwich z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, którzy skupili się na ceramice kultury Halaf z północnej Mezopotamii, datowanej na lata około 6200-5500 p.n.e.
Mezopotamska ceramika zmienia historię sztuki
To właśnie na tych naczyniach po raz pierwszy w sposób konsekwentny pojawiają się motywy roślinne. Wcześniejsze epoki skupiały się głównie na ludziach i zwierzętach, tymczasem twórcy kultury Halaf zaczęli przedstawiać kwiaty, krzewy, gałęzie i drzewa jako samodzielny, powtarzalny temat artystyczny. Badacze przeanalizowali zabytki z 29 stanowisk archeologicznych, dokumentując setki motywów botanicznych. Część z nich była realistyczna, inne miały charakter bardziej abstrakcyjny, lecz wszystkie zdradzały wyraźny porządek i zamysł.
Ukryta matematyka w płatkach kwiatów
Najbardziej intrygujące okazały się wzory kwiatowe. Na wielu misach i naczyniach kwiaty rozmieszczono w liczbach, które tworzą czytelne sekwencje: 4, 8, 16, 32, a nawet 64 elementy. Zdaniem naukowców nie jest to przypadek ani wyłącznie dekoracja. Takie rozmieszczenie wymagało planowania oraz umiejętności równego podziału przestrzeni, a więc podstawowego rozumowania matematycznego. Co istotne, mówimy o czasach o kilka tysięcy lat wcześniejszych niż najstarsze znane systemy zapisu liczb.
Autorzy badania sugerują, że tego typu myślenie mogło mieć swoje źródła w codziennym życiu osiadłych społeczności: przy podziale plonów, wyznaczaniu działek czy organizacji wspólnej przestrzeni w wioskach. Odkrycie to wpisuje się w nurt etnomatematyki, czyli badań nad tym, jak różne kultury wyrażały pojęcia matematyczne bez użycia formalnych symboli. W przypadku ceramiki Halaf widzimy matematykę zapisaną w formie rytmu, symetrii i powtarzalności. Zamiast liczb i równań pojawiają się wizualne struktury, które pokazują, że ludzie potrafili intuicyjnie operować pojęciami sekwencji, proporcji i równowagi.
Zaskakujący brak roślin jadalnych
Analiza motywów roślinnych przyniosła jeszcze jedno ciekawe spostrzeżenie. Na naczyniach nie pojawiają się rośliny uprawne ani gatunki jadalne. Zamiast nich dominują kwiaty, krzewy i drzewa o bardziej uniwersalnym, estetycznym charakterze. To sugeruje, że zdobienia nie miały na celu dokumentowania rolnictwa czy rytuałów. Badacze przypuszczają, że kwiaty wybierano ze względu na ich pozytywne skojarzenia i atrakcyjność wizualną – nawet w odległej prehistorii mogły one po prostu „cieszyć oko”.
Mówiąc krótko, choć pierwsze zapisy matematyczne pojawią się dopiero w późniejszym Sumerze, ceramika kultury Halaf pokazuje, że myślenie matematyczne istniało na długo przed wynalezieniem pisma. Było zakorzenione w obserwacji natury, organizacji przestrzeni i potrzebach życia wspólnotowego.
Wioska czarownic w Andaluzji. Tradycja sięga mrocznych czasów© 2025 Associated Press
Masz sugestie, uwagi albo widzisz błąd? Napisz do nas
Zapisz się na geekweekowy newsletter i łap najświeższe newsy ze świata tech, lifehacki, porady i ciekawostki.