Z perspektywy praw człowieka rok 2025 był zdecydowanie okresem pełnym wyzwań. W regionach ogarniętych wojną i konfliktami ludność cywilna stała w obliczu bezpośredniego zagrożenia, ale również w bardziej stabilnych obszarach, takich jak Serbia, Tanzania czy Nepal, wolności obywatelskie były poważnie ograniczane. Rządy tych krajów ścigały protestujących i blokowały dostęp do informacji. W Stanach Zjednoczonych z powodów politycznych zakończono kluczowe inicjatywy na rzecz równości. W Turcji usunięto z urzędów wielu demokratycznie wybranych polityków, a na Węgrzech i w Kazachstanie drastycznie ograniczono prawa mniejszości seksualnych.
- Jakie kraje wprowadziły małżeństwa osób tej samej płci w 2025 roku?
- Co oznacza nowa włoska ustawa dotycząca femicydów?
- Jakie kraje zakazały małżeństw nieletnich w 2025 roku?
- Jakie reformy edukacyjne wprowadzono w Malawi, Wietnamie i Japonii?
Jednak, pojawiły się również wydarzenia, który stanowią przeciwwagę dla tego negatywnego trendu, dając realną nadzieję na postęp dla osób dotkniętych tymi problemami. Oto pięć przykładów, które zasługują na szczególną uwagę.
Tajlandia związki małżeńskie dla wszystkich
„Tajlandia udowodniła, że równość to coś więcej niż tylko slogan” — stwierdzono w jednym z wpisów na blogu Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). W styczniu 2025 r. Tajlandia stała się pierwszym krajem w Azji Południowo-Wschodniej, który zalegalizował małżeństwa osób tej samej płci. Już 23 stycznia 2025 r. zawarto ponad 1800 małżeństw na podstawie nowego prawa.
Zgodnie z danymi niezależnego amerykańskiego centrum badań Pew Research Center, porównywalne regulacje dotyczące małżeństw osób tej samej płci obowiązują w około 40 krajach na świecie. Oprócz Tajlandii, w 2025 r. również księstwo Liechtenstein — mały kraj alpejski, wprowadziło prawo do małżeństwa dla wszystkich. Nowe przepisy weszły w życie na początku roku, stanowiąc istotny krok w stronę równości.
Włochy: femicyd uznany za przestępstwo
W 2024 r., według włoskiego Urzędu Statystycznego Istat, w wyniku przemocy zostało zamordowanych 106 kobiet, głównie przez ich partnerów, byłych partnerów lub innych członków rodziny. W obliczu tej dramatycznej sytuacji, zarówno część społeczeństwa, jak i ich przedstawiciele polityczni zdecydowali się działać. Włoskie władze zwiększyły finansowanie dla schronisk i placówek ochrony, promowano specjalistyczną infolinię oraz uruchomiono kampanie społeczne mające na celu przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet.
25 listopada, w Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Przemocy wobec Kobiet, włoski parlament uchwalił ustawę, która definiuje femicydy jako osobne przestępstwo, za które grozi dożywotnia kara więzienia. Ustawa ta ma na celu zaostrzenie kar za inne przestępstwa motywowane płcią, takie jak stalking czy tzw. revenge porn (rozpowszechnianie treści pornograficznych z zemsty, bez zgody osoby w nich przedstawionej — red.), by skuteczniej chronić kobiety przed przemocą.
Kolumbia, Boliwia i inne: całkowity zakaz małżeństw nieletnich
W większości krajów na świecie młode kobiety nadal narażone są na inne, poważne zagrożenie. Jak podaje organizacja pozarządowa Girls Not Brides, każdego roku 12 mln dziewcząt poniżej 18. roku życia zawiera małżeństwa, co często prowadzi do presji na wcześniejsze zakończenie edukacji i wczesne macierzyństwo. Według danych UNESCO, w lutym 2025 r. wciąż 54 proc. krajów umożliwiało zawieranie małżeństw poniżej 18. roku życia, jeśli spełnione były określone warunki, takie jak zgoda rodziców lub sędziego.
W stytystykach nie uwzględniono Kolumbii, która w tym samym miesiącu uchwaliła przepisy likwidujące luki w prawie. A w Boliwii we wrześniu wprowadzono pełny zakaz małżeństw dziecięcych. Zgodnie z danymi organizacji Save the Children, przed wprowadzeniem tego prawa 22 proc. dziewcząt poniżej 18. roku życia było zmuszanych do zawierania małżeństw. Nowe boliwijskie przepisy przewidują także kary więzienia dla urzędników stanu cywilnego oraz pełnoletnich partnerów, którzy zawrą małżeństwo z osobą małoletnią.
W 2025 r. także Portugalia, Kuwejt i Grenada podjęły działania na rzecz usunięcia luk prawnych, które umożliwiały zawieranie małżeństw dziecięcych. Burkina Faso ustaliło minimalny wiek zawarcia małżeństwa na 18 lat, jednak jak wskazuje organizacja Girls Not Brides, pozostaje niejasne, czy prawo będzie dopuszczać możliwość sądowych wyjątków od tej zasady.
Malawi, Wietnam, Japonia: koniec z opłatami za naukę
W wielu przypadkach edukacja młodszych pokoleń wciąż jest zagrożona przez inne czynniki: Malawi, jedno z najbiedniejszych państw świata, stanowi przykład, w którym ekonomiczne trudności często decydują o długości edukacji dzieci. W kraju tym jedynie ośmioletnia szkoła podstawowa jest obowiązkowa i bezpłatna.
W odpowiedzi na problemy związane z kosztami edukacji rząd ogłosił w grudniu szeroką reformę: od początku nowego roku zostaną zniesione opłaty za szkoły średnie, a koszty egzaminów końcowych, które dotychczas były obowiązkowe, zostaną pokryte przez państwo. Mimo że rodziny nadal będą musiały ponosić koszty materiałów edukacyjnych i mundurków, decyzja ta spotkała się z pozytywnym przyjęciem ze strony obserwatorów politycznych.
W Wietnamie podobna reforma weszła w życie już we wrześniu 2025 r.: opłaty za szkoły publiczne zostały całkowicie zniesione. Wcześniej w kraju tym obowiązywały opłaty za niektóre szkoły średnie, szkoły wyższe oraz przedszkola.
Również w znacznie zamożniejszej Japonii w 2025 r. zniesiono wszystkie opłaty za szkoły średnie. Do tej pory przynajmniej zamożniejsze rodziny musiały ponosić koszty związane z nauką.
Pakistan: Krajowa Komisja Praw Mniejszości
W Pakistanie islam jest religią państwową, a mniejszości religijne, takie jak chrześcijanie, hinduiści, sikhowie i inne grupy, stanowią zaledwie kilka procent ludności. Już w 2014 r. Pakistański Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na brak wystarczającej ochrony praw religijnych mniejszości i zalecił powołanie niezależnej komisji. Proces ten napotykał jednak opór i wywoływał liczne spory, przez co konkretną realizację tego pomysłu opóźniano przez wiele lat.
Dopiero na początku grudnia parlament przyjął ustawę dotyczącą Narodowej Komisji ds. Praw Mniejszości, którą następnie podpisał prezydent. W wypowiedzi cytowanej przez gazetę Dawn minister sprawiedliwości Azam Nazeer Tarar zaznaczył: „To komisja dla niemuzułmanów. Nasi hinduscy, chrześcijańscy i parsijscy bracia są równie dobrymi Pakistańczykami jak my”.
Skład liczącej około 18 członków komisji jeszcze nie został oficjalnie podany. Komisja ma na celu reprezentowanie mniejszości w procesach legislacyjnych oraz innych działaniach politycznych. Jak znaczący będzie jej wpływ na życie społeczne w Pakistanie, prawdopodobnie okaże się dopiero w nadchodzącym roku.