Od mniej więcej 100 lat wiemy, że gwiazdy w galaktyce krążą wokół jej centrum, a dzięki Gai jesteśmy w stanie mierzyć ich ruch i prędkość. W latach 50. dowiedzieliśmy się, że dysk tworzony przez Drogę Mleczną nie jest płaski, a wygięty, a w 2020 r. Gaia odkryła, że dysk się chwieje.
Teraz, śledząc ruch gwiazd znajdujących się pod i nad dyskiem galaktyki, Gaia odkryła falowy wzorzec tego ruchu. Widać to wyraźnie w horyzontalnym przesunięciu wertykalnego ruchu gwiazd. — Zaobserwowane zjawisko jest zgodne z tym, czego spodziewalibyśmy się po fali — mówi główna autorka badań, Eloisa Poggio z Obserwatorium Astrofizycznego w Turynie.
- Co odkryła Europejska Agencja Kosmiczna?
- Jakie gwiazdy były badane przez naukowców?
- Co może być przyczyną powstania fali?
- Czym są cefeidy?
Uczona i jej zespół odkryli niezwykłe zjawisko, badając pozycję i ruch młodych gwiazd oraz cefeid. Cefeidy to olbrzymie gwiazdy pulsujące w regularnym rytmie. Dzięki temu są używane w roli świec standardowych, służących do pomiaru odległości w przestrzeni kosmicznej. Jako że częścią wspomnianej fali są i młode gwiazdy i cefeidy, naukowcy sądzą, że w jej skład wchodzi też gaz w przestrzeni międzygwiezdnej. Być może gwiazdy „pamiętają” ruch gazu, z którego się uformowały.
Naukowcy nie wiedzą, co dało początek fali. Być może było to zderzenie Drogi Mlecznej z galaktyką karłowatą, jednak kwestia ta wymaga dalszych badań. Być może fala ta jest w jakiś sposób powiązana ze znacznie mniejszą falą Radcliffe’a. To wykryta przez Gaię w 2013 roku cienka gazowa struktura długości 9 tys. i szerokości 400 lat świetlnych, która unosi się nad i pod płaszczyznę dysku Drogi Mlecznej. To jednak tylko spekulacja. Fala Radcliffe’a jest znacznie mniejsza i znajduje się w innym miejscu dysku.
ESA/Gaia/DPAC, S. Payne-Wardenaar, E. Poggio et al (2025) / Kopalnia Wiedzy
Fala w Drodze Mlecznej, widok z góry i z boku
Na załączonej grafice po jej lewej stronie możemy zobaczyć widok z góry na naszą galaktykę, a po stronie prawej — widok z boku. Obszary zaznaczone na czerwono to te, w których gwiazdy leżą nad płaszczyzną dysku, a obszary niebieskie to miejsca pod płaszczyzną.
Źródło: The great wave. Evidence of a large-scale vertical corrugation propagating outwards in the Galactic disc, https://www.aanda.org/articles/aa/full_html/2025/07/aa51668-24/aa51668-24.html