Karol Darwin w swoim przełomowym dziele „O powstawaniu gatunków”, opublikowanym w 1859 roku, jedynie pobieżnie odniósł się do kwestii człowieka. Na końcu książki zaznaczył jedynie, że „wiele światła padnie na kwestię pochodzenia człowieka i jego historię”. Od tamtej pory nauka o ewolucji Homo sapiens poczyniła ogromne postępy, jednak – jak zauważyła w rozmowie z PAP Ella Al-Shamahi – wciąż „nie znamy nawet połowy prawdy”. Badaczka podkreśla, że w dziedzinie ewolucji człowieka każdorazowo, gdy wydaje się, że osiągamy pełniejsze zrozumienie, pojawia się nowe odkrycie, które zmienia dotychczasowy obraz.

Najmocniejsza teza Al-Shamahi dotyczy współczesności. Naukowczyni przekonuje, że na Zachodzie ewolucja człowieka wyhamowała, ponieważ postęp medyczny ogranicza działanie selekcji naturalnej.

Przypadkowe odkrycie rolnika. Skarb z XVII wieku na Mazurach

Al-Shamahi podkreśla, że start Homo sapiens wcale nie zapowiadał jego dominacji. Nie byliśmy najsilniejsi ani najszybsi, a mimo to przetrwaliśmy, m.in. dzięki liczebności i zdolności do współpracy. Według badaczki to właśnie kultura zbiorowa pozwoliła nam szybciej rozwijać technologię i sztukę. W tle była także afrykańska „baza” – migracje z kontynentu umożliwiały uzupełnianie populacji, gdy lokalnie dochodziło do załamań.

Krzyżowanie się z innymi gatunkami człowieka to kolejny element tej układanki. Zdaniem Al-Shamahi spotkania z neandertalczykami przyniosły korzyści immunologiczne, które ułatwiły naszym przodkom adaptację do europejskich chorób i warunków. Badaczka zwraca uwagę, że w DNA ludzi spoza Afryki Subsaharyjskiej obecne są ślady neandertalskiego pochodzenia, co pokazuje złożoność dawnych interakcji.

W historii rodzaju Homo widać wiele linii, które nagle się pojawiały i równie szybko znikały. Al-Shamahi zaznacza, że to uczy pokory – wielokrotnie mogliśmy podzielić los innych gatunków, ale ostatecznie to Homo sapiens przetrwał. Ten sukces nie był jednak z góry przesądzony; składały się na niego przypadek, migracje i adaptacje, a także niekiedy niszczenie konkurencji.