Najnowsza, tegoroczna edycja raportu z badania „Polska wieś i rolnictwo” potwierdza: ogólne nastroje wśród blisko 1/3 rolników pozostają pesymistyczne. Ale okazuje się też, że zdecydowanie wzrósł odsetek opinii, że działalność rolnicza w Polsce jest opłacalna! Do tego prawie wszyscy badani mieszkańcy obszarów wiejskich są zadowoleni z tego, że mieszkają na wsi (94,3%). Deklarują tak zarówno rolnicy, jak i osoby niezwiązane z rolnictwem.
Badanie „Polska wieś i rolnictwo” jest przeprowadzane od 2003 r. Głównym celem badania jest poznanie opinii na temat zmian społeczno-gospodarczych zachodzących na obszarach wiejskich i w rolnictwie oraz instytucji pracujących na ich rzecz. Właśnie ukazał się raport z badań za 2025 r.
Sytuacja materialna gospodarstw domowych na obszarach wiejskich
Jak wynika z tegorocznego badania, 88,9% gospodarstw domowych rolników osiąga dochody z produkcji rolnej – stanowią one średnio 57,7% całego dochodu. Praca najemna na pełen etat jest źródłem dochodu w przypadku 18,8% gospodarstw domowych rolników. Sytuację finansową własnego gospodarstwa domowego pozytywnie oceniło 47,6% rolników i 52,7% osób niezwiązanych z rolnictwem, natomiast negatywnie niewiele ponad 10% respondentów z obu tych grup. Wyniki te są zbliżone do uzyskanych w 2024 roku i korzystniejsze od wyników z roku 2023.
Pogorszenie sytuacji finansowej własnego gospodarstwa domowego dostrzegają w ostatnich 12 miesiącach znacznie częściej rolnicy niż mieszkańcy obszarów wiejskich niezwiązani z rolnictwem. Pogorszenie deklaruje 34,3% rolników i 14,6% osób niezwiązanych z rolnictwem, natomiast poprawę: 18,6% rolników i 28,7% osób niezwiązanych z rolnictwem.
Sytuacja gospodarstw rolnych
Badanie pokazało, że 62% osób kierujących gospodarstwami rolnymi deklaruje, że jest w stanie utrzymać siebie/rodzinę wyłącznie z gospodarstwa rolnego. Odsetek odpowiedzi twierdzących („zdecydowanie tak”) wzrósł znacząco (!) względem dwóch poprzednich lat: odpowiednio 28,7% w 2025; 16,5% w 2024 i 16,3% w 2023 roku.
Ponad 3/4 rolników biorących udział w badaniu (79,2%) nie rozważa obecnie zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej (48,5% – zdecydowanie nie”, 30,7% – „raczej nie”). Jednak niemal co piąty rolnik rozważa zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego (19,5%).
50,2% rolników zakłada, że kiedy nie będzie już zarządzać swoim gospodarstwem rolnym, to ich gospodarstwo przejmą osoby, które będą kontynuowały działalność rolniczą (27,5% rolników uważa, że będzie to ktoś z rodziny, a 22,7% – że będzie to ktoś spoza rodziny).
Wśród kluczowych barier rozwoju gospodarstwa rolnego, rolnicy wymieniają:
- niską opłacalność produkcji (47,7% wskazań ogółem),
- zbyt wysokie ceny ziemi (29,8% wskazań ogółem),
- brak chętnych do pracy w rolnictwie (28,8% wskazań ogółem),
- trudności ze sprzedażą produktów (28,2% wskazań ogółem)
- zbyt mały areał gospodarstwa (25,7% wskazań ogółem).
Dominującym powodem niepodejmowania dodatkowej pracy przez rolników jest brak czasu (praca w gospodarstwie nie pozostawia czasu na dodatkowe zajęcie – 57,0%) a w drugiej kolejności wystarczający poziom dochodów uzyskiwanych z rolnictwa (25,2%).
Ogólne postrzeganie rolnictwa, rolników i obszarów wiejskich
Ponad 60% mieszkańców obszarów wiejskich, którzy wzięli udział w tegorocznym badaniu uważa, że rolnicy są zaradni, a prawie co drugi ankietowany (49,1%) uważa, że polskie rolnictwo bardzo szybko się zmienia.
Opinie na temat tego, czy rolnictwo w Polsce jest opłacalne są podzielone zarówno wśród rolników, jak i wśród osób niezwiązanych z rolnictwem. 60,7% rolników uważa działalność rolniczą za opłacalną, a 16,4% za nieopłacalną. Z kolei wśród osób niezwiązanych z rolnictwem 35,5% uważa, że działalność ta jest opłacalna, a niemal tyle samo (35,3%), że jest nieopłacalna.
W porównaniu z latami 2022-2024 wzrósł odsetek opinii, że działalność rolnicza w Polsce jest opłacalna.
Ponad połowa respondentów (52,5%) uważa, że zmiany w polskim rolnictwie dokonują się w ostatnim czasie zarówno na lepsze, jak i na gorsze. 18,2% mieszkańców obszarów wiejskich uważa, że w polskim rolnictwie dokonują się zmiany wyłącznie na lepsze, a 21,5%, że wyłącznie na gorsze.
Mimo pozytywnych tendencji, ogólne nastroje wśród blisko 1/3 rolników od trzech lat pozostają pesymistyczne.
Ogólna ocena życia na wsi
Prawie wszyscy mieszkańcy obszarów wiejskich są zadowoleni z tego, że mieszkają na wsi (94,3%). Deklarują tak zarówno rolnicy, jak i osoby niezwiązane z rolnictwem.
46,6% osób niezwiązanych z rolnictwem uważa, że jakość życia na wsi jest lepsza niż w mieście. Z kolei rolnicy częściej uważają, że jakość życia na wsi jest gorsza niż w mieście (41,8% rolników).
Tylko 4,4% respondentów „zdecydowanie chciałoby się przeprowadzić do miasta”, a 48,7% zdecydowanie nie chciałoby tego zrobić. Ogółem za przeprowadzką do miasta opowiada się 14,7% mieszkańców wsi, co jest wynikiem porównywalnym z uzyskanym w poprzedniej edycji badania.
Ponad 85% respondentów uważa, że takie cechy jak: bezpieczeństwo, dobre warunki do wychowywania dzieci, możliwość odpoczynku po pracy, dobre stosunki sąsiedzkie oraz segregowanie odpadów bardziej pasują do opisu wsi niż miasta.
Zachętą dla osób młodych do pozostania lub zamieszkania na obszarach wiejskich, zdaniem respondentów, byłyby przede wszystkim miejsca pracy na terenie gminy (46,3% wskazań), niższe niż w mieście koszty uzyskania domu/mieszkania (45,4% wskazań) oraz wsparcie dla rodzin z dziećmi (31,1% wskazań).
Prawie połowa mieszkańców obszarów wiejskich dostrzega na swoim terenie ograniczenie w dostępie do komunikacji publicznej (55,3%) oraz ograniczenie w dostępie do lekarzy i placówek medycznych (48,5%).
Kto wziął udział w tym badaniu?
Na potrzeby omawianego badania zrealizowano 2550 wywiadów bezpośrednich z pełnoletnimi mieszkańcami obszarów wiejskich, z czego połowę stanowili rolnicy – właściciele lub współwłaściciele gruntów rolnych kierujący gospodarstwem.
52,1% respondentów należało do grupy zawodowej rolników. Wśród pozostałych respondentów największą grupę stanowili pracownicy usług (19,6%) oraz robotnicy wykwalifikowani (18,1%).
53,4% mieszkańców obszarów wiejskich zadeklarowało, że jest właścicielem(ką) lub współwłaścicielem(ką) gruntów rolnych; 20,1% z nich posiadało co najmniej 30 ha, a 24,2% mniej niż 5 ha. 11% właścicieli gruntów rolnych wydzierżawia lub użycza własne grunty innym osobom.
Warto też tu zaznaczyć – co jednocześnie też usprawiedliwia nieco prowokacyjny tytuł tego artykułu – że płatności bezpośrednie respondenci badania przeznaczali nie na łatanie domowego budżetu (bieżące potrzeby życiowe) a przede wszystkim na zakup maszyn rolniczych (84,5%), zakup paliwa do produkcji rolnej (41,4%), spłatę kredytu, pożyczki (20,5%) oraz zakup gruntów na cele rolnicze (16,6%).
Źródło: Raport z badania „Polska wieś i rolnictwo” 2025 r. Badanie zostało zrealizowane w ramach wspólnego zamówienia: MRiRW, ARiMR, KOWR i KRUS
